اثر باکتری های ریزوسفری ارتقادهنده ی رشد بر گیاه پالایی سرب و روی توسط خردل هندی

آلودگی خاک به فلزات سنگین همواره بر سلامت محصولات کشاورزی و انسان اثرات منفی دارد. به منظور کاهش خطر ورود این آلاینده¬های سمی به زنجیره غذایی و همچنین حفظ سلامتی انسان و محیط زیست، پاکسازی خاک¬های آلوده امری اجتناب ناپذیر است. در سال¬های اخیر روش¬های زیستی آلودگی¬زدایی به ویژه گیاه¬پالایی مورد توجه قرار گرفته اند. گیاه¬پالایی یکی از روش¬های نوین و بالقوه جهت پالایش خاک¬های اطراف معادن و اراضی زراعی آلوده به سرب و روی است که در بر گیرنده استفاده از گیاهان جهت زدایش و یا تثبیت آلاینده¬های فلزی می¬باشد. در این پژوهش اثر برخی ریزوباکتری¬های متحمل به سرب و روی بر رشد خردل هندی (brassica juncea) تحت تنش فلزات سنگین (سرب و روی) و همچنین ارزیابی کارآیی آنها برای حلالیت فلز و جذب سرب و روی توسط این گیاه در شرایط گلخانه بررسی شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و چهار تکرار صورت پذیرفت. تیمارها شامل شاهد (بدون تلقیح باکتریایی)، تلقیح با هشت گونه باکتری rhodococcus sp.،bacillus stearothermophilus strain a ، corynebacterium sp.، bacillus pumilus، mycobacterium sp.، bacillus stearothermophilus strain b، bacillus licheniformis، .bacillus sp و تمامی باکتری¬ها (all bacteria) بود. ریزوباکتر¬های مورد استفاده در این آزمون از ناحیه ریزوسفر گیاهان بومی معدن سرب و روی باما استخراج و شناسایی شده بودند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کاربرد مایه¬ی تلقیح ریزوباکتری¬های بومی تحمل کننده سرب محرک رشد گیاه می¬تواند سبب افزایش قابل توجه جذب سرب بوته¬های خردل هندی در خاک آلوده به این فلز و متعاقباً بهبود نسبی درصد انتقال سرب از ریشه¬های گیاه به سمت اندام هوایی آن گردد. سویه¬های باکتریایی .bacillus sp، all bacteria و bacillus stearothermophilus strain b با برخورداری از صفات محرک رشدی چندگانه (شامل تولید سیدروفور، accدی-آمیناز و ایندول استیک اسید) توانستند غلظت سرب اندام هوایی و ریشه گیاه، کارآیی جذب گیاهی، کارآیی استخراج گیاهی، فاکتور انتقال و متعاقباً کل سرب برداشت شده توسط اندام هوایی گیاه را نسبت به تیمار شاهد به طور معنی¬دار افزایش دهند. نتایج نشان داد که سرب جذب شده در تیمارهای تلقیحی با این سویه¬های باکتریایی بیشتر در اندام هوایی گیاه تجمع می¬یابد، زیرا فاکتور انتقال سرب از ریشه به اندام هوایی بیشتر از یک بود و به مقادیر گونه¬های انباشتگر برای استخراج¬گیاهی مطلوب نزدیک¬تر بود. سویه¬ی باکتریایی bacillus sp. ترتیب با میانگین 5/105 و 0/135 میکروگرم روی و سرب بر بوته، توانست سبب افزایش معنی¬دار 28 و 232 درصدی کل روی و سرب برداشت شده توسط اندام هوایی گیاه نسبت به تیمار شاهد بدون تلقیح گردد و در مجموع کارآیی گیاه¬پالایی روی و سرب را نسبت به سایر ریزوباکتر¬های مورد مطالعه در این آزمون به میزان بیشتری افزایش دهد.