تأثیر جنسیت در اخلاق

یکی از مباحث بنیادی در عرصه ی اخلاق پژوهی مسئله ی رابطه ی جنسیت و اخلاق است که از دیرباز ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. از یک سو عدم التزام به همسانی اخلاقی و ارزشی زنان و مردان پیامدهایی همچون امتیاز و برترییک جنس بر جنس دیگر در ارزشمندی را در پی داشته و از سوی دیگر قائل شدن به تشابه زنان و مردان در حوزه ی رفتارهای اخلاقی، نادیده گرفتن نقش های جنسیتی اخلاق- که نظام آفرینش بر عهده ی هر یک از زن و مرد نهاده- را به دنبال داشته است. با توجه به این پیامدها و ساحت های وجودی متمایز زن و مرد است که ضرورت استمداد از مرجعی فراجنسیتی- رهیافت اسلام شناسانه- در تبیین، ارزش گذاری و الگو دهی مسئله جنسیت و اخلاق بیش از پیش آشکار می گردد. این رساله ضمن استخراج و بررسی دیدگاه اندیشمندان غربی، گرایش های فمینیستی و مقایسه ی متون دینی (عهدین و قرآن)، به بیان دیدگاه اسلام با روش تحلیلی و تطبیقی پرداخته است. از بررسی های انجام شده معلوم شد که از دوران یونان باستان تا دوره ی جدید بهطور غالب، رویکرد «مردانه نگر» به اخلاق همراه با تحقیر زنان، وجود داشته است. به نظر می رسد ظهور گرایش های اخلاقی «زنانه نگر» (فمینیستی) و غیر آن، بازتاب یکسونگری مردانه به اخلاق باشد. در این میان برخی از فمینیست ها با ناامیدی از القای برتری زنان، با طرح مشابهت و همسانی جنسیتی زنان و مردان به اخلاق «زنمرد» (androgyny) روی آورده و برخی «اخلاق مراقبت» را ویژه زنان و اخلاق «عدالت» را ویژه ی مردان دانسته اند، بعضی نیز منکر هر نوع خصیصه ی مردانه و زنانه شده و جنس گونگی را پدیده ای تاریخی و فرهنگی می دانند. اسلام به عنوان مجموعه ای از باورها و ارزش ها و منبع و تکمیل کننده ی مکارم اخلاق، با عنایت به همه ابعاد روانی، جسمی و ویژگی های فطری و تکوینی زنان و مردان، رویکرد خاصی را در مبحث جنسیت و اخلاق به نمایش گذاشته است. این الگوی جنسیتی اخلاق ضمن تأکید برهمسانی ارزشی زنان ومردان حاوی دو نکته اساسی است؛ نخست اینکه در حوزه ی خوی های اخلاقی مجموعه ای از تفاوت ها در شدت و ضعف و دامنه ی برخی از ویژگی ها همچون حیا و انعطاف پذیری بیشتر برای زنان و غیرت ورزی و صلابت فزون تر را برای مردان مورد سفارش قرار داده است؛و دیگر اینکه در حوزه ی رفتار های اخلاقی بر متانت بیشتر در گفتار، رفتار و پرهیز از خودنمایی زنان تاکید نموده است.