ارزیابی تحمل و عملکرد برخی از اکوتیپ های یونجه (medicago sativa) تحت شرایط عدم تنش و تنش رطوبتی در همدان

به منظور ارزیابی تحمل و عملکرد برخی از اکوتیپ¬های یونجه تحت شرایط عدم تنش و تنش رطوبتی در همدان و همچنین گروه¬بندی اکوتیپ¬ها از طریق روش¬های آماری چند متغیره، آزمایشی در قالب طرح کرت¬های خرد شده در زمان با سه تکرار در سال 89-1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان کشت شدند و سال اول به عنوان سال استقرار در نظر گرفته شد و سپس صفات در سال¬های 90-1389 و 91-1390 در طی دو سال زراعی اندازه¬گیری و تجزیه و تحلیل شدند. تجزیه واریانس 10 صفت مورد بررسی نشان داد که بین اکوتیپ¬های مورد بررسی، از نظر اکثر صفات در هر دو شرایط نرمال و تنش رطوبتی تفاوت معنی¬داری وجود دارد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد بیشترین عملکرد علوفه خشک در شرایط نرمال رطوبتی به اکوتیپ¬های مهاجران و همدان و در شرایط تنش رطوبتی به اکوتیپ¬های قره¬قزلو و ملک کندی اختصاص داشت. در این پژوهش برای ارزیابی میزان تحمل و مقاومت نسبی اکوتیپ¬های مورد مطالعه، از برخی شاخص¬های قدیمی شامل ssi، tol، mp، gmp، sti، rdi و شاخص¬های جدید sspi و snpi استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد تحت شرایط تنش خشکی شاخص¬هایsnpi و rdi جهت تعیین اکوتیپ مقاوم¬تر و متحمل¬تر از اهمیت بیشتری برخوردار است و اکوتیپ های اردوباد و قره قزلو به عنوان اکوتیپ های نسبتا مقاوم و نسبتا متحمل معرفی شدند.ضرایب تنوع فنوتیپی برای کلیه صفات از ضرایب تنوع زنتیکی بزرگ¬تر بودند. بیشترین ضریب تنوع ژنتیکی در شرایط نرمال رطوبتی به ارتفاع بوته و نسبت عملکرد خشک به تر علوفه و در شرایط تنش رطوبتی به وزن ساقه اختصاص داشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام برای عملکرد علوفه خشک در شرایط نرمال رطوبتی نشان داد که متغیر¬های عملکرد علوفه تر، نسبت عملکرد خشک به تر علوفه و روز تا گلدهی و در شرایط تنش رطوبتی متغیرهای عملکرد علوفه تر، نسبت عملکرد خشک به ترعلوفه و سرعت رشد مجدد نسبت به سایر صفات مورد ارزیابی بیشترین تاثیر را بر عملکرد علوفه خشک دارند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه به مولفه¬های اصلی در شرایط نرمال، مولفه اول (کاهش عملکرد علوفه خشک و تر افزایش کیفیت علوفه) و مولفه دوم (مولفه افزایش عملکرد تر و خشک و افزایش کیفیت) معرفی شدندکه ناحیه دوم بای پلات ناحیه مطلوب شناخته شد و اکوتیپ¬های مهاجران و همدانی در این ناحیه قرار گرفتند. همچنین در تجزیه به مولفه¬های اصلی در شرایط تنش مولفه اول (مولفه افزایش کیفیت علوفه و کاهش عملکرد علوفه) و مولفه دوم (مولفه افزایش عملکرد علوفه) معرفی شدند و ناحیه دوم بای پلات ناحیه مطلوب شناخته شد.که اکوتیپ¬های قره¬قزلو و قارقلوق در این ناحیه قرار گرفتند. تجزیه خوشه¬ای در شرایط نرمال رطوبتی اکوتیپ¬ها را به سه گروه تقسیم کرد و اکوتیپ¬ های مهاجران و همدانی در خوشه عملکرد علوفه خشک و اکوتیپ های قهاوند و اردوباد و قره قزلو در خوشه کیفیت علوفه قرار گرفتند. تجزیه خوشه¬ای در شرایط تنش رطوبتی اکوتیپ¬ها را به پنج گروه تقسیم کرد. اکوتیپ¬های اردوباد، قره¬قزلو و گله¬بانی که در خوشه عملکرد علوفه خشک قرار گرفتند و اکوتیپ ها صدقیان در خوشه کیفیت علوفه طبقه بندی شد.