بررسی تحمل و پاسخ ارقام لوبیا به سطوح مختلف تنش رطوبتی در همدان

به منظور بررسی تحمل و پاسخ 9 رقم متفاوت لوبیا?( phaseolus vulgaris l.) به سطوح مختلف تنش رطوبتی در همدان، سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار تحت سه شرایط عدم تنش رطوبتی، تنش رطوبتی قبل از غلاف¬دهی و تنش رطوبتی پس از غلاف¬دهی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که صفات عملکرد و اجزای عملکرد با تغییر شرایط رطوبتی، در سطوح مختلف آماری، تفاوت معنی¬دار نشان دادند. همچنین با تغییر شرایط رطوبتی، تفاوت ارقام برای بیشتر صفات معنی دار شد که این به منزله بروز پتانسیل ژنتیکی متفاوت در بین ارقام می¬باشد. مقایسه میانگین ارقام در هر سه شرایط رطوبتی، خصوصا در شرایط تنش رطوبتی، بیانگر این نکته بود که افزایش صفات روز از کاشت تا 50% غلاف دهی، روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پر شدن غلاف در رقم گلی، با اثرگذاری منفی بر صفات اجزای عملکرد، بویژه بر صفت تعداد غلاف در بوته، سبب کاهش میزان عملکرد دانه در این رقم گردید. اما در رقم دانشکده، به دلیل بالا بودن تعداد غلاف در بوته نسبت به سایر ارقام،?بالا بودن عملکرد این رقم در هر سه شرایط رطوبتی بویژه در شرایط تنش رطوبتی ملاحظه گردید. براساس نتایج همبستگی صفات، بطور کلی در هر سه شرایط رطوبتی، صفات تعداد غلاف در بوته، وزن غلاف، تعداد دانه در بوته، زیست توده و شاخص برداشت با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری را نشان دادند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد مهمترین صفات تأثیرگذار بر صفت عملکرد دانه در هر سه شرایط رطوبتی، بطور کلی شامل صفات وزن غلاف، شاخص برداشت و زیست توده بودند. نتایج تجزیه علیت صفات نشان داد در شرایط مختلف رطوبتی وزن غلاف، تعداد شاخه حاوی غلاف و شاخص برداشت از جمله معیارهای مناسب جهت گزینش ارقام پرمحصول معرفی شدند. در ارتباط با شاخص¬های تحمل به خشکی، شاخص¬هایsnpi،sti ، gmp و mp با عملکرد در شرایط عدم تنش رطوبتی و بویژه تنش رطوبتی همبستگی بالایی نشان دادند و بعنوان بهترین شاخص¬ها معرفی گردیدند. براساس شاخص¬های sti،gmp و?p ارقام دانشکده، درخشان و درسا? و براساس شاخص snpi ارقام دانشکده، صیاد و درخشان در شرایط تنش رطوبتی قبل از غلافدهی و همچنین براساس شاخص¬های مذکور، ارقام دانشکده، درسا و شکوفا در شرایط تنش رطوبتی پس از غلافدهی به¬عنوان مقاوم¬ترین ارقام در هر دو شرایط تنش رطوبتی معرفی گردیدند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی بیانگر این بود که به طور نسبی ارقام دانشکده و درخشان در شرایط تنش رطوبتی قبل از غلافدهی و ارقام دانشکده و درسا در شرایط تنش رطوبتی پس از غلافدهی به¬عنوان مقاوم ترین ارقام در شرایط تنش رطوبتی می باشند. همچنین نتایج نمودار بای پلات حاکی از این بود که شاخص های mp، gmp، sti و به ویژه شاخص snpi بیشترین هم راستایی را با ys دارند، بنابراین بهترین شاخص ها جهت شناسایی لاین های نسبتا مقاوم با عملکرد بالا در شرایط تنش رطوبتی هستند. بر اساس نتایج بدست آمده از نمودار تجزیه خوشه ای، ارقام مورد آزمایش به طور کلی در هر سه شرایط در سه خوشه تقسیم بندی شدند، به طوری که در شرایط تنش رطوبتی قبل از غلافدهی ارقام مقاوم اعم از دانشکده و درخشان در خوشه دوم و در شرایط تنش رطوبتی پس از غلافدهی ارقام پاک، دانشکده و درخشان به¬عنوان ارقام مقاوم در خوشه اول قرار گرفتند.