مطالعه بیوسیستماتیکی گونه های جنس (stachys l. (lamiaceae در ایران با تاکید بر نشانگرهای ریخت شناسی و مولکولی issr

جنس stachys l. یکی از بزرگ¬ترین جنس¬های تیره lamiaceae و زیرتیره lamioideae، حاوی 300-275 گونه در سرتاسر جهان است. به علت وجود ترکیبات ثانویه مختلف، گونه¬های این جنس نقش مهمی در صنعت داروسازی و درمان بیماری¬ها دارند. اغلب گونه¬های جنس stachys دارای شباهت¬های ریخت-شناسی بالایی هستند که چند شکلی¬های زیادی را در سطوح داخل گونه¬ای به نمایش گذاشته و تغییرپذیری ریخت¬شناسی و دورگه¬گیری بالایی را نشان می-دهند. در حال حاضر تاکسونومی این جنس به طور دقیق مشخص نیست و از نظر محققین موقعیت اعضای متعلق به بخش¬های این جنس متفاوت است. لذا در این مطالعه موقعیت تاکسونومیکی جنس stachys شامل 15 گونه و 6 بخش از منطقه زاگرس مرکزی با بهره¬گیری از صفات ریخت¬شناسی و نشانگرهای مولکولی issr مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور مطالعات ریخت¬شناسی 26 صفت کیفی انتخاب و در بین 43 جمعیت مورد بررسی قرار گرفت. جهت مطالعات مولکولی از dna برگ 48 جمعیت و 11 آغازگر issr استفاده گردید و محصول نهایی pcr مورد مطالعه قرار گرفت. تحلیل نتایج ریخت¬شناسی با استفاده از تحلیل خوشه¬ای، روش ward، ضریب فاصله اقلیدسی و نرم افزار spss v.20 و تحلیل نتایج مولکولی با استفاده از روش خوشه ای upgma، ضریب تشابه dice و نرم¬افزار nt-sys-pc v.2.02 مورد بررسی قرار گرفت. به منظور آشکار سازی تمایز و تنوع ژنتیکی در بین جمعیت¬های متعلق به هر بخش از آنالیز واریانس مولکولی (amova) و نرم افزار gene alex 6.5 بهره گرفته شد. نتایج حاصل از مطالعات ریخت¬شناسی چنین نشان داد که تنوع ریخت¬شناسی بالایی در بین جمعیت¬های متعلق یک بخش وجود دارد. همچنین در بررسی¬های مولکولی حاصل از نشانگرهای issr، از میان 11 آغازگر تنها 9 آغازگر به عنوان مناسب ترین آغازگرها شناسایی شدند. درصد چندشکلی در هر بخش بالا بود به طوری¬که در بخش¬های aucheriana 100% ، fragilicaulis 24/95%، eriostomum 78/97%، ambleiaو zietenia 89/98% و setifolia 88/97% چند¬شکلی مشاهده گردید. نتایج حاصل از تحلیل خوشه¬ای صفات ریخت¬شناسی و داده¬های مولکولی چنین نشان می¬دهد که بخش¬های acheriana، fragilicaulis و setifolia متغیر¬ترین بخش-های این جنس محسوب می¬شوند. بر اساس یافته¬های حاصل از این مطالعه، چنین نتیجه¬گیری می¬گردد که تنوع ژرم¬پلاسم در این جنس ناشی از حضور ذخائر ژنتیکی با ارزش در ناحیه زاگرس مرکزی است. علاوه براین، نشانگرهای ریخت¬شناسی و مولکولی نشانگرهای مناسبی جهت آشکارسازی تنوع و موقعیت تاکسونومیکی گونه¬های جنس stachys محسوب می¬گردد.