انسان کامل از منظر شهریار، سهراب سپهری و قیصر امین پور

معرفی انسان کامل و تعیین شاخصه های مهمّ او، از هزاره های پیش شروع شده است. ابن عربی اوّلین نظریه پرداز مبحث خاتم الاولیا بود. وی با بیان این مطلب که خاتم اولیا در هر دوران مقرّب ترین اشخاص به پروردگار است، موضوع تبیین مصداق انسان کامل را جزو موضوعات جذّاب و بنیادی ادب و عرفان فارسی درآورد. این پژوهش به دنبال درک و بررسی شباهت ها و تفاوت های انسان کامل از دیدگاه سه شاعر معاصر، شهریار، سهراب سپهری و قیصر امین پور است که نشانه هایی از نظریه ی انسان کامل را گاه به صورت انسان ایده آل تاریخی و مذهبی ذکر کرده اند. این پژوهش به صورت اسنادی – کتابخانه ای به توصیف و تحلیل مصادیق انسان کامل و ذکر ویژگی های نمادین این الگوی آرمانی می پردازد. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، شهریار و قیصر امین پور کسانی را انسان کامل می دانند که از جانب خداوند بر سایر انسان ها ولایت داشته و مقیّد به دین اسلام و توحید باشند. به عنوان مثال، چهارده معصوم و امام خمینی، به عنوان انسان های کامل در اشعار شهریار و قیصر امین پور معرفی شده اند. اما انسان کامل از منظر سهراب سپهری، محدود به یک دین یا ملّت خاص نیست و هر کسی که بتواند به جاودانگی و مقام والای قرب و تکلّم با خداوند نایل آید، یا این که بتواند با دیدی متفاوت و عدالت گرایانه به انسان و هستی بنگرد، می تواند انسان کامل باشد و به کمک سایر مخلوقات بشتابد. در میان اشعار سهراب سپهری هم هیچ اسم خاصی به عنوان یک انسان کامل دیده نمی شود و تنها از خویش به عنوان انسانی والا و به کمال رسیده سخن می گوید. گاهی اوقات نیز، صفات مربوط به انسان کامل را به صورت نمادین بیان نموده اند. قیصر امین پور برای بیان سه مورد از مهم ترین ویژگی های انسان کامل، یعنی، کامل ترین صورت مخلوقات بودن، جامع جمیع صفات آرمانی بودن و عبودیت محض و عبد خالص بودن، گل آفتابگردان، گل سرخ و نی را در معنای نمادین آن ها به گرفته است. شهریار و سهراب سپهری نیز از واژه های «کوه» و «درخت» واسطه ی فیض بودن انسان کامل را خواسته اند. هم چنین، قیصر امین¬پور ، از رنگ ها (سبز، سرخ و سبز سرخ) در معنای نمادین تکامل و جاودانگی استفاده کرده است.