تعیین الگوی بهینه ی زراعی شهرستان اسفراین در شرایط عدم قطعیت با تأکید بر مدیریت منابع آب

تعیین الگوی بهینه کشت با توجه به منابع دردسترس و در نظرگرفتن شرایط ریسک و نبود قطعیت بخش کشاورزی می تواند کشاورزان، مدیران و برنامه ریزان اقتصادی را در انتخاب نوع محصولات و میزان سطوح کشت آن ها یاری دهد. در مطالعه حاضر برای لحاظ کردن شرایط عدم قطعیت و همچنین تأکید بر محدودیت منابع آب در تعیین الگوی بهینه زراعی، از دو رهیافت برنامه ریزی فازی و برنامه ریزی فازی با ارزش بازه ای استفاده شده است. آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق جمع آوری 128 پرسشنامه و مصاحبه ی حضوری با کشاورزان شهرستان اسفراین بصورت نمونه گیری تصادفی ساده، در سال 1392 تهیه شده است. نتایج حاصل از رهیافت فازی نشان می دهد که در حداکثر میزان ریسک و عدم قطعیت موجود (یا بازه ی حاصل از برش 0= ?)، در شرایط خوش بینانه، بیشترین میزان سود ناخالص (به ترتیب 59.5 و 34.5 میلیون تومان برای دو گروه همگن بزرگتر و کوچکتر از 6 هکتار) و در شرایط بدبینانه، کمترین میزان سود ناخالص (به ترتیب 15.7 و 2.9 میلیون تومان برای دو گروه همگن) از الگوی بهینه حاصل خواهد شد. بتدریج با کاهش میزان عدم قطعیت (برش های آلفای بزرگتر)، میزان سود در شرایط خوش بینانه کاهش و در شرایط بدبینانه در هر دو گروه همگن افزایش می یابد. تا جایی که در برش 1= ?، محتمل ترین مقدار سود حاصل خواهد شد که به ترتیب برای دو گروه همگن، حدود 32 و 18 میلیون تومان می باشد. نتایج حاصل از برآورد مدل برنامه ریزی فازی با ارزش بازه ای برای هر دو گروه همگن حاکی از آنست که هم در شرایط خوش بینانه و هم در شرایط محافظه کارانه، در بیشترین میزان عدم قطعیت موجود در منابع آب (یعنی بازه برش [1و0]=?)، کمترین میزان سود ناخالص از الگوی بهینه حاصل می شود. این میزان سود برای گروه های همگن بزرگتر و کوچکتر از 6 هکتار به ترتیب برابر با 38.7 و 20 میلیون تومان در شرایط خوش بینانه و 16.6 و 3.8 میلیون تومان در شرایط محافظه کارانه است. اما به تدریج با کوچکتر شدن بازه آلفا برش که به کاهش عدم قطعیت موجود در منابع آب منجر می شود، سود حاصل از الگوی بهینه افزایش می یابد. به گونه ای که در [0.7 و 0.4]=? بیشترین میزان سودناخالص حاصل می گردد. این مقدار سود برای دو گروه همگن به ترتیب برابر با 43.1 و 24 میلیون تومان در شرایط خوش بینانه و 20.4 و 6.1 میلیون تومان در شرایط محافظه کارانه است. همچنین نتایج حاکی از آنست که میزان استفاده از آب، در الگوی کشت فعلی بیش از مقدار مصرف آب در الگوی کشت بهینه است. ضمن این که محصولات ذرت علوفه ای، لوبیا قرمز و گندم، محصولات بهینه پیشنهادی برای کشت در اکثر سناریوها هستند. لذا پیشنهاد می گردد با ارائه سیاست های حمایتی مانند تقویت سطح پوشش بیمه محصولات کشاورزی و یا قیمت تضمینی برای محصولات، کشت محصولات بهینه ی پیشنهادی، گسترش یافته تا ضمن افزایش سودآوری کشاورزان، از برداشت بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی نیز جلوگیری به عمل آید.