اثر گیاهان آللوپات بر بیوماس و تنوع گونه ای گیاهان مرتعی

تنوع گیاهی بالا در اکوسیستم مرتع، موجب افزایش پایداری آن در برابر عوامل نامساعد محیطی و ثبات در تولید علوفه می گردد. گیا هان بوته ای مرتع از طریق تاثیر گذاری بر ویژگی های میکروکلیما و خاک زیرتاج خود می توانند بر ساختار و ترکیب پوشش گیاهی و تنوع اکوسیستم تاثیر بگذارند. گیاهان آللوپات با آزادسازی مواد آللوشیمیایی به محیط اطراف خود ممکن است باعث کاهش تنوع گیاهی اکوسیستم شوند. این مطالعه با هدف بررسی اثر آللوپاتی بر تنوع، انبوهی و بیوماس گیاهان مرتعی، در مراتع آبمال، سرخس، خراسان رضوی، ایران انجام شد. بدین منظور دو بوته ی دست کاشت تاغ (haloxylon persicum ) و آتریپلکس (atriplex canescens) و دو گونه ی علفی چندساله، خودرو و مهاجم اسپند ( peganum harmala) و شن بوته (ammothamnus lehmanni ) انتخاب شد. در مرتع، پلاتهایی (معادل ابعاد تاج گیاهان) بطور تصادفی و بصورت جفتی در زیراشکوب و فضای باز مجاور آنها مستقر شد. تمامی گیاهان موجود در پلات شناسایی و شمارش شد. بیوماس هوایی آنها قطع و به تفکیک گونه به آزمایشگاه منتقل، خشک و توزین گردید. میزان نور در زیراشکوب گیاهان و در فضای باز و درجه ی دما در سطح و عمق خاک اندازه گیری شد. نمونه هایی از عمق صفر تا 10 سانتی متری و 10-40 سانتی متری خاک زیراشکوب و فضای باز مجاور تهیه و درصد وزنی رطوبت، ویژگی های شیمیایی(اسیدیته، هدایت الکتریکی، میزان عناصر نیتروژن، کربن آلی) و فیزیکی(بافت) خاک آنها اندازه گیری شد. بیوماس کلی و متوسط بیوماس و شاخص های تنوع گیاهان موجود در زیراشکوب و فضای باز محاسبه شد. بر اساس نتایج، تنوع، انبوهی و بیوماس کلی گیاهان در زیرتاج گیاهان آللوپات کمتر از فضای باز مجاور بود. ولی متوسط بیوماس در زیراشکوب گیاهان آللوپات بیشتر از فضای باز بود. بیشترین و کمترین تنوع گیاهی و انبوهی به ترتیب در زیراشکوب شن بوته و تاغ مشاهده شد. بیشترین بیوماس کل و متوسط بیوماس در زیراشکوب گونه ی اسپند اندازه گیری شد. کمترین بیوماس کل در زیراشکوب گونه ی تاغ و کمترین بیوماس متوسط در زیراشکوب گیاهان شن بوته و تاغ مشاهده شد. در بین چهار گونه مورد مطالعه، تاغ و آتریپلکس توانایی بیشتری در تسهیل شرایط میکروکلیمایی داشتند. اثرات منفی کشت گونه های آتریپلکس و تاغ و اسپند( هدایت الکتریکی، اسیدیته) بر متغیرهای شیمیایی خاک بیشتر از اثرات مثبت(نیتروژن، ماده آلی ) آن تعیین شد؛ درحالی که اثرات مثبت گونه ی شن بوته بیشتر از اثرات منفی آن ارزیابی شد. این اختلافات را می توان به اثر دگرآسیبی این گونه ها بر محیط اطراف خود مرتبط دانست. نتایج نشان داد که بیشترین اثر منفی (بر تنوع، انبوهی و بیوماس کل، و خصوصیات خاک) در زیر تاج تاغ و کمترین اثر در زیر گونه ی شن بوته مشاهده شد. براساس نتایج این پژوهش، گیاهان آللوپات باعث کاهش تنوع و انبوهی گیاهان مرتعی در زیر تاج خود نسبت به فضای باز مجاور می شوند. با وجود این، از نتایج چنین استنباط می شود که گیاهانی که مقاومت زیادی به مواد آللوپات دارند و یا قادرند دوره ی زندگی خود را طوری سازگار کنند که از آللوپاتی گیاهان دیگر آسیب زیادی نبینند، می توانند از اثرات میکروکلیمایی آنها بهره مند شده و بیوماس و بقاء بیشتری نسبت به گیاهان فضای باز داشته باشند.