تدوین ملاکهای بهزیستی شخصی کودکان پیش دبستانی و بررسی تاثیر آموزش چرخه امنیت و برنامه فرزندپروری مثبت بر دلبستگی و بهزیستی کودکان پیش دبستانی

بهزیستی به شرایط و امکانات موجود کودک، شکوفا کردن و بروز تمامی استعدادها و توانائیهای کودک اشاره دارد. مخصوصاً وجود شرایط مناسب روانشناختی و اجتماعی و بطور کلی شرایط روحی ـ روانی مناسب در کودکی، تاثیر شگرفی در رشد و شکوفایی کودک در دوران کودکی و آینده خواهد داشت. از جمله شرایطی که به این موضوع کمک وافری می¬کند، اوضاع خانواده و نوع رفتارهای والدین است. طبق تحقیقات متعدد روابط مراقب ـ کودک در دوران نوزادی و نوپایایی و شکل¬گیری دلبستگی ایمن از جمله مواردی است که حیطه¬های متفاوتی از رشد کودک را تحت تاثیر قرار می¬دهد. بنابراین پژوهش حاضر با دو هدف اصلی و در دو مرحله انجام یافت: در مرحله اول به تهیه و تدوین پرسشنامه¬ایی برای ارزیابی بهزیستی کودکان پیش¬دبستانی پرداخته شد. پایایی آزمون بوسیله آلفای کرونباخ 0/89 محاسبه گردید. برای داده¬های بدست آمده تحلیل عاملی به شیوه واریمکس اجرا گردید. نتایج تحلیل، پنج عامل مجزا را در پرسشنامه مشخص ساخت؛ که با توجه به محتوای عبارات مقیاسهای روانشناختی، اجتماعی، آموزشی، شناختی و خانوادگی نام¬گذاری شدند. آلفای کرونباخ محاسبه شده برای زیر مقیاس¬های پرسشنامه به ترتیب عبارتند از: 0/73، 0/83، 0/70 0/77 0/73 در مرحله دوم پژوهش به بررسی تاثیر یکی از مداخلات مبتنی بر دلبستگی به نام چرخه امنیت بر میزان دلبستگی و بهزیستی پرداخته شد. اثربخشی این مداخله با برنامه فرزندپروری مثبت مورد مقایسه قرار گرفت. بنابراین در این پژوهش از دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل استفاده گردید. از طریق نمونه¬گیری خوشه¬ایی یکی از مهدکودک¬های شهر اصفهان انتخاب، و از طریق نمونه¬گیری تصادفی ساده به انتخاب مادران هر گروه پرداخته شد. تعداد مادران در هر گروه 12 نفر در نظر گرفته شد. آموزشهای گروههای چرخه امنیت و برنامه فرزندپروری مثبت بطور جداگانه طرحریزی شد. گروه چرخه امنیت شامل 20 جلسه هفتگی با مادران و کودکان بود. گروه برنامه فرزندپروری مثبت شامل 8 جلسه و فقط با حضور مادران بود. گروه کنترل نیز آموزشی دریافت نکرد. پرسشنامه¬های مورد استفاده شامل پرسشنامه کیو ـ ست دلبستگی و پرسشنامه پژوهشگرساخته بهزیستی کودکان پیش¬دبستانی بود. در هر سه گروه پرسشنامه¬ها در پیش¬آزمون، پس¬آزمون و پیگیری سه ماهه اجرا گردید. نتایج تحلیل مانکوا نشان داد که برنامه چرخه امنیت باعث افزایش دلبستگی در پس¬آزمون (p<0/000) و پیگیری (p<0/018 شد. همچنین چرخه امنیت بر بهزیستی کودکان در پس¬آزمون (p<0/000) و پیگیری (p<0/000) تاثیر داشت. برنامه فرزندپروری مثبت تاثیری بر دلبستگی نداشت، اما باعث افزایش بهزیستی کودکان گردیده بود(p<0/000). البته زیر مقیاسهای روانشناختی و اجتماعی در مرحله پیگیری تداوم نیافته و زیر مقیاسهای آموزشی، شناختی و خانوادگی تداوم یافته بودند. بطور کلی بر اساس نتایج بدست آمده از برنامه فرزندپروری مثبت می¬توان نتیجه گرفت که همسو با تحقیقات دیگر دلبستگی مولفه¬ایی است که در کودکی شکل گرفته و تا بزرگسالی تداوم می¬یابد. اما با توجه به برنامه چرخه امنیت می¬توان اظهار داشت که با استفاده از مداخلاتی که تمرکز بر نکات اصلی نظریه دلبستگی دارند و با تغییر سبک رفتارهای والدین، می¬توان تغییراتی در سبک دلبستگی اولیه ایجاد کرد. پیشنهاد می¬گردد با بکارگیری مداخلات متناسب با کودکان دبستانی تاثیر این آموزشها، بر تغییر سبک دلبستگی کودکان بزرگتر نیز مورد بررسی قرار گیرد.