باززایی گیاهچه در تعدادی از توده های ایرانی گیاه دارویی هندوانه ابوجهل (citrullus colocynthis.l)

هندوانه ابوجهل) .citrullus colocynthis l) از گیاهان دارویی مهم و متعلق به خانواده کدوئیان می باشد. با استفاده از کشت بافت می توان گیاهان دارویی مهم را به طریق رویشی تکثیر و ژنوتیپ آن ها را حفظ نمود و آن ها را از خطر انقراض حفظ کرد و از طریق تنوع سوماکلونال در جهت ایجاد تنوع های جدید گام برداشت. به منظور بررسی تکثیر رویشی این گیاه از طریق کشت بافت و تعیین بهترین ریزنمونه، ترکیبات هورمونی مناسب و باززایی مستقیم و غیرمستقیم از دو توده دهدشت و گچساران، پژوهشی در سال 1391 در آزمایشگاه مرکزی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا درآمد. در بررسی باززایی غیرمستقیم که با استفاده از ریزنمونه های ساقه و برگ صورت گرفت، جهت تعیین مناسب ترین نوع ریزنمونه و ترکیب هورمونی برای پینه زایی، آزمایش هایی با استفاده از ریزنمونه های ساقه و برگ و ترکیب های هورمونی bap (01/0، 0/1 و 1 میلی گرم در لیتر) همراه با naa (0/1، 1 و 5 میلی گرم در لیتر) و همچنین 2,4-d (1، 2 و 6 میلی گرم در لیتر) همراه با کینتین (1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر) مورد آزمایش قرار گرفتند. برای بررسی باززایی غیرمستقیم شاخساره از پینه های بدست آمده، تاثیر تنظیم کننده های مختلف رشد شامل ترکیب های هورمونی bap (1/5، 1 و 5/0 میلی گرم در لیتر) همراه با naa (2 و 1/5 میلی گرم در لیتر) و نیز bap به تنهایی (1، 2، 3، 4 و 5 میلی گرم در لیتر) با تیمار شاهد (محیط کشت ms کامل، ms 2/1 و ms 1/4) بررسی شده و برای بررسی باززایی مستقیم از ریزنمونه های ساقه و برگ تیمارهای هورمونی bap (2، 1، 5/1و 05/ میلی گرم در لیتر) در ترکیب با naa ( 1/5، 1 و /0 میلی گرم در لیتر) و تیمار شاهد (محیط کشت ms کامل، ms1/2 و ms 1/2) مورد آزمایش قرار گرفتند. تیمارهای ریشه زایی با استفاده از هورمون bap (5/1 و 1 و 0/5 میلی گرم در لیتر) در ترکیب با naa (2، 1/5 و 5/0 میلی گرم در لیتر)، bap به تنهایی (1، 2، 3، 4 و 5 میلی گرم در لیتر) در محیط ms کامل، 2/1 و 4/1 ms همچنین bap (0/1،0/2، 0/3 و 0/5میلی گرم در لیتر)، naa (0 ، 0/1، 0/2 و 0/3 میلی گرم در لیتر)، naa به تنهایی (0/5، 0/1، 0/7، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) و تیمار شاهد مورد آزمایش قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاٌ تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. ترکیب هورمونی 1 میلی گرم در لیتر bap همراه با 0/1میلی گرم در لیتر naa برای ریزنمونه ساقه و برگ توده دهدشت پاسخ بهتری به پینه زایی نشان داد. در توده گچساران نیز، بالاترین میزان پینه زایی در ریزنمونه برگ با تیمار هورمونی 0/01 میلی گرم در لیتر bap و 1 میلی گرم در لیتر naa بود. برای ترکیب هورمونی دوم، توده دهدشت با ریزنمونه ساقه، در ترکیب هورمونی 2 میلی گرم در لیتر 2,4-d همراه با 1 میلی گرم در لیتر کینتین بهترین پینه زایی را نشان داد. در توده گچساران نیز، ریزنمونه ساقه در ترکیبات هورمونی 2 میلی گرم در لیتر 2,4-d و 4 میلی گرم در لیتر کینتین و 1 میلی گرم در لیتر 2,4-d و 1 میلی گرم در لیتر کینتین بهترین پینه زایی را نشان داد. در کل تیمار هورمونی bap همراه با naa در هر دو توده، پاسخ بهتری به پینه زایی نشان دادند. در باززایی غیرمستقیم نیز ریزنمونه برگ در ترکیب هورمونی 3 میلی گرم در لیتر bap و محیط کشت ms1/2 در هر دو توده دهدشت و گچساران و نیز در ریزنمونه ساقه ترکیب هورمونی 2 میلی گرم در لیترbap بهترین نتیجه را نشان دادند. استفاده از ریزنمونه ساقه در ترکیب هورمونی 5/1 میلی گرم در لیتر bap همراه با 1 میلی گرم در لیترnaa و همچنین 0/5 میلی گرم در لیتر bap همراه با 0/5 میلی گرم در لیتر naa در محیط کشت های ms کامل و ms1/2و ms 4/1 در توده دهدشت و ترکیب 1/5میلی گرم در لیتر bap همراه با 1 میلی گرم در لیترnaa از نظر تمام صفات اندازه گیری شده بهترین نتیجه را جهت باززایی مستقیم در توده گچساران نشان دادند. برای ریشه زایی در ساقه چه های حاصل از باززایی مستقیم و غیرمستقیم، تیمار هورمونی 5/05میلی گرم در لیتر bap به همراه 0/5میلی گرم در لیتر naa بهترین ریشه زایی را نشان دادند. در مجموع، باززایی مستقیم نسبت به باززایی غیرمستقیم، پاسخ بهتری به ریشه زایی نشان داد. توده دهدشت به باززایی مستقیم و غیرمستقیم بهتر پاسخ داد و بهترین ریزنمونه جهت باززایی مستقیم و غیرمستقیم در هر دو توده، ریزنمونه ساقه بود.