تحلیل کیفی الگوهای جامعه پذیری اقتصادی کودکان شهر همدان

رفتارهای اقتصادی کودکان، همانند سایر رفتارهای آن ها تحت تأثیر عوامل خاصی هستند. از مهمترین عوامل مهم و اثرگذار بر رفتار اقتصادی کودکان می توان به نحوه و نوع یادگیری آن ها، میزان خودکنترلی، سبک زندگی والدین و فرهنگ اجتماعی حاکم بر خانواده آن ها نام برد. لذا این پژوهش با استفاده از نظریات روانشناختی، روانشناسی اجتماعی، جامعه-شناختی و اقتصاد به مطالعه ی درک، استدلال و نگرش کودکان و توانایی آن ها به انجام فعّالیّت ها و رفتارهای اقتصادی می پردازد و در پی آن است تا دریابد مسائل اقتصادی چگونه و طی چه روندی به کودکان آموزش داده شده و آن ها جامعه پذیر می شوند. از این رو پژوهش حاضر به مطالعه ی زمینه ی رشد کودکان در خانواده و تأثیر آن بر رفتارهای اقتصادی کودکان می پردازد. زیرا در همه ی فرهنگ ها خانواده به عنوان یک نهاد، نخستین منبع یادگیری اجتماعی و عامل اصلی اجتماعی شدن کودک در دوران طفولیّت است. امّا از طرفی نظام های خانواده بسیار متفاوتند و دامنه ی تماس هایی که کودک تجربه می کند، در فرهنگ های مختلف به هیچ وجه یکسان نیست؛ از جمله طبقه والدین، درآمد آن ها، سطح تحصیلات و سبک زندگی آن ها متفاوت است و همه این موارد بر درک فرزندان از اطّلاعات اقتصادی به طور عام و پول به طور خاص تأثیرگذار است. پژوهش حاضر بدنبال آن است که با استفاده از روش کیفی، فرایند جامعه پذیری اقتصادی را در بین کودکان شهر همدان تحلیل نماید. بنابر این از مهمترین اهداف این تحقیق بررسی شکل گیری الگوهای خاصی از جامعه پذیری اقتصادی در متن، سبک و مقطع خاصی از سیکل زندگی یک خانواده، موقعیّت طبقاتی آن، ساختار تصمیم گیری در خانواده و آثار و نتایج این نوع جامعه پذیری در کودکان ابتدایی شهر همدان است. نتایج حاصل از این بررسی پس از چندین مرحله مصاحبه ی عمیق و گسترده با افراد مصاحبه شونده و رفت و برگشت های متعدّد میان مشاهدات و تحلیل های نظری و حصول اطمینان از رسیدن به حد اشباع بدست آمد. تفکیک الگوهای رفتار اقتصادی بر اساس معانی و چگونگی شکل گیری این رفتارها است. در ابتدا از مصاحبه ها، سه مقوله اصلی تحت عنوان «ارزش های اقتصادی»، «نگرش های اقتصادی» و «رفتارهای اقتصادی» بدست آمد و با توجه به آن ها دو الگو تحت عنوان «جامعه پذیری پنهان» و «جامعه پذیری آگاهانه» کشف گردید. تفکیک الگوهای رفتار اقتصادی بر اساس معانی و چگونگی شکل گیری این رفتارها است. نتایج حاکی از آن است که آگاهی و شناخت کودکان از پول و به طور کلی از مسائل اقتصادی، طی فرایند جامعه پذیری شکل گرفته، تکوین، تغییر و تثبیت می شود و آنان بیشترین تأثیر را در جامعه پذیری از والدین شان می پذیرند و انگیزه اصلی برای انجام فعّالیّت های اقتصادی توسط والدین شان القاء می گردد.