بررسی شوک درآمدهای نفتی بر رفتار مخارج دولتی ایران

درآمدهای نفتی نقش مهمی را در اقتصاد ایران بازی می کند. بنابراین تخمین اینکه تا چه اندازه شوک های صادرات نفت ایران بر مخارج نظامی و غیرنظامی دولت ایران اثر می گذارد، مهم و قابل توجه می باشد. این مطالعه ادعا می کند که تخصیص درآمدهای نفتی را میان انواع مخارج دولتی بررسی می کند. فشارهای بین المللی اخیر از طریق تحریم های مختلف اقتصادی بعلت برنامه های هسته ای ایران بعلت محدود کردن امکانات سرمایه گذاری در صنعت انرژی، صادرات نفت ایران را محدود کرده است. سوال مهم اینست که تا چه حد شوک صادرات نفت ایران بر طبقات متفاوت مخارج دولتی ایران اثر می گذارد و اینکه آیا این شوک های نفتی بر مخارج نظامی اثر می گذارد بررسی می شود. برای پاسخ به این سوال ما یک مدل var غیرمقید را تخمین می زنیم و تابع واکنش آنی و تابع تجزیه واریانس را با داده های فصلی 1388-1374 بررسی می کنیم. تابع واکنش آنی یک انحراف معیار افزایش در ارزش صادرات نفت ایران بر مخارج سلامت، نظامی، آموزش و تحقیق و توسعه را تخمین می زند. نتایج تابع عکس العمل آنی برای مدل بدون در نظر گرفتن نااطمینانی های بازار نفت نشان می دهد که مخارج دولتی بطور مثبت و از لحاظ آماری از شوک های نفتی متأثر می شوند. در این مطالعه همچنین به بررسی اثرات نااطمینانی درآمد نفتی بر انواع مخارج دولتی در ایران می پردازیم. برای تخمین شاخص نااطمینانی درآمد نفتی، از مدل خودرگرسیونی تعمیم یافته تحت شرایط ناهمسانی واریانس استفاده می شود. نتایج جدول تجزیه واریانس برای مدل با در نظر گرفتن نااطمینانی های بازار نفت نشان می دهد که سهم تغییرات مخارج نظامی و سپس آموزش از نااطمینانی های درآمد نفت بیشتر از سایر متغیرها می باشد. در مقایسه جدول تجزیه واریانس با درنظر گرفتن و بدون درنظرگرفتن نااطمینانی ها چند نتیجه مهم حاصل می شود؛ وقتی مدل بدون درنظر گرفتن نااطمینانی ها برآورد می شود سهم تغییرات مخارج سلامت و تحقیق و توسعه در دوره بالاتر از سایر متغیرهاست و زمانی که نااطمینانی ها را در مدل درنظر می گیریم متغیری که از این وضعیت بیشتر متأثر می شود مخارج نظامی می باشد. نتایج مدل آرچ و گارچ نشان داد که نااطمینانی های درآمد نفتی در سال های 1388-1384 بدلیل فشارهای خارجی به بالاترین حد خود رسیده است از اینرو می توان نتیجه گرفت که مخارج نظامی در این سال های (1388-1384)تغییرات بیشتری نسبت به مخارج دیگر داشته است. همچنین بعنوان یک هدف فرعی اثر مستقیم و غیرمستقیم مخارج دولت و نااطمینانی ها بر رشد اقتصادی بررسی می شود. نتایج نشان می دهد که مخارج سلامت و اثر ترکیبی مخارج آموزش و نااطمینانی نفت تأثیر بیشتری بر تولید ناخالص داخلی دارند. در نتیجه با اینکه می توان نتیجه گرفت که سهم مخارج سلامت و آموزش بر رشد اقتصادی بیشتر از سایر مخارج در ایران می باشد، باز هم عمده هزینه هایی که در شرایط نااطمینانی بازار نفت صورت گرفته مخارج نظامی بوده است که این متغیر سهم زیادی در رشد اقتصادی و رفاه و درآمد افراد ندارد. بطور کلی می توان گفت که تحریم های بین المللی اخیر که بعلت برنامه های هسته ای ایران اتفاق افتاده منجر به نااطمینانی هایی در درآمد نفت شده است و مطابق نتایج مدل var وجود نااطمینانی های نفتی منجر به تغییرات بیشتری در مخارج نظامی دولت می شود و سهم تغییرات مخارج سلامت و تحقیق و توسعه به حداقل خود می رسد. از اینرو در صورتی که نااطمینانی هایی در آمد نفتی وجود نداشته باشد سهم مخارج سلامت و تحقیق و توسعه در مخارج دولتی بیشتر از سایر مخارج دولت می شود و این مخارج در ایجاد رشد و توسعه اقتصادی نقش بیشتری بر عهده دارند، ولی با وجود نااطمینانی ها در بازار نفت و انرژی سهم مخارج سلامت و تحقیق و توسعه کمتر شده و سهم مخارج نظامی و امنیتی افزایش یافته که این مخارج سهم کمتری در رشد و توسعه اقتصادی و درآمد مردم بعهده دارد.