نقش سفرنامه های غربی در پیدایش نگاه شرق شناسی به ایران و پیامدهای آن (از اوایل صفوی تا اواخر عهد ناصری 1313-907)

از مسائل مهم تاریخ ایران، چگونگی آشنایی ایران و غرب، رویکرد غرب به ایران و پیامدهای آن است. رویکرد شرق شناسی به عنوان رویکرد مسلط غرب در تعریف و نمایش ایران به مثابه ی «دیگری»، از پیامدهای این آشنایی است که روابط و مناسبات دوسویه را تحت الشعاع خود قرار داده است. شناخت این رویکرد، مستلزم بررسی عوامل موثر در پیدایش این رویکرد و به عبارتی وصول به این پرسش اساسی است که چه عواملی در پیدایش رویکرد شرق شناسی به ایران موثر بوده است؟ این پایان نامه به روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از مباحث گفتمان، نظریه ی شرق شناسی و نظریه ی بازنمایی، به نقش سفرنامه های غربی به عنوان یکی از عوامل اصلی پیدایش رویکرد های شرق شناسی به ایران و پیامدهای آن پرداخته است. یافته های این پژوهش بر آن است که سفرنامه های دو دوره ی صفوی و قاجار با وجود تمایزاتی در مقاصد و بیان نیات و نیز وجود نقاط مثبت در معرفی ایران و بیان پاره ایی از واقعیت های بطن جامعه ی ایران، در مجموع دانسته و نادانسته، به خاطر عواملی از جمله استقبال از این سفرنامه ها در غرب، تبدیل آن ها به مهم ترین منبع ایران شناسی شرق-شناسان و کار بست مولفه های چون تعمیم گرایی، ایستایی نگری، دیگری سازی و بزرگ نمایی خصلت های منفی، در پیدایش رویکرد شرق شناسی به ایران، نقش اساسی داشته است.یافته ی دیگر این پژوهش نشان می دهد که برآیند این رویکرد به ایران و مردم ایران، پیدایش گفتمان های غرب ستایی، غرب ستیزی و بومی گرایی و افزایش بدبینی در روابط دوسویه غرب و ایران بوده است.در مجموع، باید گفت که از آغاز آشنایی و تماس غرب با ایران که با استقرار شالوده ی تجدد در غرب همزمان بوده است، سفرنامه های غربی در بازنمایی هویت ایرانی و نمایش آن به مثابه ی «دیگری» غرب و به عبارتی در پیدایش گفتمان «شرق شناسی»، سهیم بوده است. در گردآوری و تدوین مطالب، مستندات و یافته های این تحقیق عمدتاً از روش اسنادی تاریخی و کتابخانه ای استفاده شده است.