برهان نظم از دیدگاه سوئینبرن

چکیده: برهان نظم یا برهان طرح و تدبیر argument from design theعمومی ترین و قابل فهم ترین برهان بر وجود خداوند است. و از ازمنه باستان تا کنون مورد توجه متفکران و فیلسوفان قرار گرفته است. به همان اندازه که این برهان مورد توجه و اقبال فیسلوفان و عامّه مردم بوده است، مورد نقد و ردّ بسیاری از متفکران و فیلسوفان نیز قرار گرفته است. به همین سبب برای فرار از اشکال ها، تقریر و روایت versionهای متفاوت و گوناگونی از این برهان شده است. یکی از تقریرهایی که از این برهان شده است و مورد توجه فیلسوفان معاصر قرار گرفته است، تقریر و روایت ریچارد سوئین برن استاد فلسفه در دانشگاه های انگلستان است. وی با تقسیم نظم به نظم های مکانی spatial orderو نظم های زمانیorder temporalدر صدد این نکته است که می توان با تبیین explanation نظم های زمانی یا به تعبیری نظم های دارای توالیregularities of succession روایتی از این برهان به دست داد که تبیین وجود جهان بر اساس وجود خدا، معقولیت بیشتری نسبت به سایر تبیین ها داشته باشد. به عبارت دیگر طبق نظر سوئین برن تبیین جهان بر اینکه این جهان مخلوق آفریدگاری دانا و تواناست که بر اساس تدبیر و هدف و غایتی این جهان را آفریده، نسبت به تبیین های ماده انگارانه و دیگر تبیین های رقیب، تبیینی ساده است و لذا با پیشفرض های کمتری می توان این تبیین را پذیرفت. و برای حصول به این تبیینِ ساده، بهترین راه پذیرفتن نظم های زمانی است. سوئین برن تکید بلیغی بر سادگیِ simplicity روایت خود می کند. روایت سوئین برن را می توان در هشت مقدمه تنظیم کرد. روایت سوئین برن هم مثل سایر روایت های از برهان نظم مورد نقد و بررسی های جدّی ای قرار گرفته است. به نظر می رسد پاشنه آشیل و نقطه ضعف این برهان، ابتناء و تأکید آن بر این نکته است که تبیین جهان بر اساس وجود خداوند تبیینی ساده تر است. می توان از او پرسید چگونه است که فرض وجود جهانی غیر جهان ماده، تبیینی ساده تر است از فرض فقط جهان مادی. به عبارت دیگر به نظر می رسد اگر تبیینی بنا بر سادگی باشد، باید آن تبیینی را برگزید که دارای پیشفرضهای کمتری باشد و این به نظر می رسد بیشتر شامل تبیین های ماتریالیستی و ماده انگارانه است تا تبیینی که علاوه بر جهان مادّی، فرض جهان دیگری را هم می کند. اما در هر حال روایت سوئین برن و مخصوصاً تقسیم نظم ها به زمانی و مکانی و تاکید بر نظم های زمانی نقطه قوت این برهان است. واژگان کلیدی: نظم، برهان، نظم زمانی و نظم مکانی، سادگی، خدا، تبیین، الهیات طبیعی ?