بهینه سازی تکثیر نسترن وحشی در شرایط درون شیشه ای

نسترن وحشی (rosa canina l.) متعلق به خانواده rosaceae، معروف ترین پایه گل رز و گیاهی دارویی است که به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی ارزشمند بذر و میوه هایش آینده درخشانی برای آن پیش بینی شده است. با توجه به وجود مشکلاتی در ازدیاد آن از طریق بذر و قلمه، اهمیت تکثیر آن به روش ریزازدیادی کاملاً واضح است. اما واکنش ارقام و ژنوتیپ های مختلف، نسبت به یک دستورالعمل معین برای ریزازدیادی متفاوت است. از این رو، پژوهش حاضر در سال 1391 در محل آزمایشگاه کشت بافت گیاهی گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد در چهار بخش انجام پذیرفت. بدین منظور، در اواخر فصل بهار، دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی به منظور مشخص شدن بهترین تیمار ضدعفونی انجام شد. تیمارها آزمایش اول شامل اتانول با غلظت های (0، 55، 70 و 85 درصد) به مدت 20 ثانیه و هیپوکلریت سدیم (0، 5، 10 و 15 درصد) به مدت 10 دقیقه و هم چنین تیمارهای آزمایش دوم ضدعفونی شامل اتانول با غلظت های (70 و 85 درصد) و مدت زمان (20، 60 و 180 ثانیه) بودند. ریزنمونه ها (5/1 سانتی متر) به صورت افقی بر محیط کشت ms فاقد هرگونه تنظیم کننده رشد کشت گردیدند. نتایج نشان داد؛ دو محلول ضدعفونی کننده مذکور در غلظت های زیاد و زمان های طولانی علاوه بر ایجاد عوارضی همچون شیشه ای شدن نوساقه ها (فقط اتانول) و افزایش ترشحات فنلی از قاعده ریزنمونه ها، موجب تأخیر در شروع فعالیت ریزنمونه می شوند. بهترین نتیجه با غوطه ور نمودن ریزنمونه در محلول های اتانول 70 درصد به مدت یک دقیقه و هیپوکلریت سدیم 10 درصد به مدت 10 تا 15 دقیقه به دست آمد. در کشت ها، قارچ ناشناسی شبیه به خصوصیات جنس alternaria یافت شد. علی رغم وجود نوعی مخمر خسارت زا، آلودگی مخمری دیگری یافت شد که مانع رشد ریزنمونه نسترن نشد. بخش دوم پژوهش شامل دو آزمایش طرح پایه کاملاً تصادفی و فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی بود، تأثیر سه موقعیت (بالا، وسط و پایین) ساقه های اصلی و فرعی و همین طور موقعیت جوانه روی ساقه ها، بر بعضی از خصوصیات رویشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که روش مناسب ضدعفونی و هم چنین، عارضه سیاه شدگی علاوه بر غلظت و زمان کاربرد مواد ضدعفونی کننده به نوع بافت ریزنمونه نیز بستگی دارد. به طور کلی، قسمت میانی ساقه های اصلی و فرعی گیاه نسترن (نیمه خشبی) بهترین نتیجه را نشان داد. در بخش سوم و چهارم این پژوهش، اثر سطوح مختلف (1/2 و 1/4) محیط کشت ms به تنهایی و نیز در ترکیب با دو نوع سیتوکینین bap و kin با غلظت های (0، 75/0، 5/1، 25/2 و 3 میلی گرم بر لیتر) و هم چنین در ترکیب با دو نوع اکسین 2,4-d و iba با غلظت های (0، 1، 5/2، 4 و 5/5 میلی گرم بر لیتر) و اثر محیط کشت 1/4 ms در ترکیب با دو تنظیم کننده رشد 2,4-d و bap مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد حتی محیط های کشت 1/2 ms و 1/4 ms فاقد هورمون برای استقرار و رشد جوانه های گیاه نسترن کافی می باشد. زمان اخذ ریزنمونه نسترن و غلظت محیط کشت اهمیت بیشتری دارد.