سازوکار جایگیری توده نفوذی پنج کوه (جنوب شرق دامغان) با استفاده از روش ناهمگنی قابلیت پذیرفتاری مغناطیسی (ams)

توده گرانیتوئیدی پنج کوه با وسعت 15 کیلومتر مربع، در شمالی ترین بخش پهنه ساختاری ایران مرکزی (جنوب شرق دامغان) واقع شده است. نفوذ این توده به درون توالی آتشفشانی-رسوبی و آتشفشانی ائوسن موجب کانه زایی آهن در سنگهای میزبان آندزیتی شده است. بر اساس بررسیهای دقیق صحرایی و پتروگرافی ترکیب اولیه توده نفوذی از پیروکسن سیینیت در حاشیه به بیوتیت سیینیت در بخشهای مرکزی توده تغییر یافته و سپس در مراحل نهایی تحت تاثیر متاسوماتیسم سدیک-کلسیک (با گسترش بیشتر و دمای بالاتر) و پتاسیک (با فراوانی کمتر و دمای پایین تر) قرار گرفته است. دگرسانی اول سنگها را به ترکیبی معادل با مونزونیت تبدیل کرده است. شواهد متاسوماتیسم سدیک-کلسیک با رگه های آلبیت-اسکاپولیت مشخص می شوند که با عرض متفاوت از چند میلی متر تا چند صد متر در سراسر توده پراکنده شده اند. بر اساس نتایج پتروگرافی و تجزیه نقطه ای از سنگهای سالم و دگرسان شده، مهمترین تغییرات کانیایی شامل موارد زیر می باشد: 1- ترکیب پلاژیوکلاز از آندزین در مرکز تا آلبیت در حاشیه تغییر کرده یا معمولا توسط اسکاپولیت ماریالیتی جایگزین شده است؛ 2- اسفن و منیتیت دارای تیتان بیشتر و آپاتیت از کلر بیشتری برخوردار شده است؛ 3- ترکیب پیروکسن ثابت باقی مانده است. دگرسانی پتاسیک نیز به دنبال دگرسانی سدیک-کلسیک باعث تبدیل پیروکسن به بیوتیت و ایجاد فلدسپار پتاسیک و منیتیت گرمابی شده است. جهت بررسی سازوکار جایگیری این توده از روش ناهمگنی پذیرفتاری مغناطیسی (ams) استفاده شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهند که پذیرفتاری مغناطیسی میانگین (km) در بخشهای بیوتیت سیینیت، پیروکسن سیینیت و مونزونیت به ترتیب 28542، 56239 و ?si 2173 می باشد. بزرگای پذیرفتاری بالا (km>400msi) به علت حضور منیتیت به عنوان حامل مغناطیسی است که به گرانیتهای فرومغناطیسی تعلق داشته و تطابق خوبی بین پذیرفتاری مغناطیسی و نوع سنگ وجود دارد. درصد ناهمگنی مغناطیسی نیز در توده گرانیتوئیدی پنج کوه بین 10 تا 50 درصد تغییر می کند. بیشترین مقادیر ناهمگنی در نواحی با دگرشکلی بالا مشاهده شده است. مقادیر پارامتر شکل برای توده گرانیتوئیدی پنج کوه نیز از 48/0– تا 93/0+ تغییر می کند. خطوارگی و برگوارگی مغناطیسی با شیب زیاد و پارامتر شکل منفی، محل اصلی تغذیه ماگمای سازنده این توده را نشان می دهند. مطالعه حاضر نشان می دهد که چگونه اندازه گیریهای پذیرفتاری مغناطیسی و خصوصیات مغناطیسی سنگ در توده نفوذی پنج کوه در یک تغییر پیشرونده از رفتار فرومغناطیسی در بخشهای سالم بیوتیت سیینیتی و پیروکسن سیینیتی (حضور منیتیت) تا رفتار پارامغناطیسی در سنگهای متاسوماتیسم شده (حذف منیتیت در آنها) تغییر کرده است. این تغییرات همچنین هندسه و جهت گیری الگوهای فابریک مغناطیسی را تغییر داده است. براساس داده های مغناطیسی متنوع (نقشه های خطوارگی و برگوارگی، پارامترهای k، p و t) و مشاهدات صحرایی و ریزساختی به نظر می رسد توده نفوذی پنج کوه دارای دو الگوی فابریک مغناطیسی متفاوت باشد. الگوی اول متعلق به خطوارگی ها و برگوارگی سنگ های سالم ماگمایی است که موازی با محور طولی توده و در راستای شمال شرق-جنوب غرب امتداد یافته اند. فابریک دوم در نتیجه متاسوماتیسم بوده و به صورت سه راهروی موازی الگوی اولیه و ماگمایی توده را قطع نموده است. این موضوع با ریزساختهای ماگمایی تا حالت جامد دمای پایین به خوبی تایید می گردد. الگوهای شکل و فابریک مغناطیسی توده نشان می دهد که توده در یک بازشدگی کششی ناشی از عملکرد یک پهنه برشی چپ گرد جایگزین شده است.