واسنجی مدل drastic و sintacs جهت بررسی آسیب پذیری سفره آبدار قم

آلودگی آب های زیرزمینی ناشی فعالیت های انسانی یکی از جدی ترین مشکلات زیست محیطی در مناطق شهری و صنعتی است. از طرفی با توجه به نیاز روزافزون جوامع بشری به منابع آب زیرزمینی، به ویژه در مناطق خشکی مانند ایران حفاظت و جلوگیری از آلودگی این منابع امری ضروری تلقی می گردد. بدین منظور ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی می تواند نقش حیاتی در حفاظت از این منابع ایفا نماید. از این رو در این تحقیق به شناسایی نواحی آسیب پذیر آبخوان دشت قم به کمک مدل drastic و sintacs در محیط gis پرداخته شده است. در روش drastic و sintacs هر پارامتری را که به طور بالقوه بر آلودگی تأثیرگذار باشد را در یک مقیاس طبقه بندی نموده و پس از اعمال ضرایب پارامترها، نمره ای جهت ارزیابی آسیب پذیری ارائه می نماید. نکته ی قابل توجه در این روش ها سلیقه ای بودن رتبه بندی و وزن دهی پارامترهاست. همچنین در مورد انتخاب مشخصه های موثر در انتقال آلودگی نیز ابهاماتی وجود دارد. در این تحقیق به منظور برطرف نمودن ایرادات ذکر شده و انتخاب مدل مناسب، بر اساس شرایط هیدروژئولوژیکی حاکم بر منطقه و در نتیجه ارزیابی صحیح تر آسیب پذیری سفره آبدار قم به بررسی و واسنجی این مدل ها پرداخته شده است. بدین منظور پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز جهت تهیه پارامترهای ورودی دو مدل از منطقه مطالعاتی دشت آبرفتی قم ابتدا آسیب پذیری آبخوان بر اساس مدل های drastic و sintacs تعیین گردید. شاخص نهایی drastic نرمال برای آبخوان مورد مطالعه بین 55 تا 171 و شاخص نهایی آسیب پذیری مدل sintacs استاندارد نیز 91 تا 189 حاصل گردید. به منظور اصلاح این دو مدل بازبینی وزن پارامترها به کمک روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی(ahp) مورد بررسی قرار گرفت. بازبینی وزن ها با بررسی هر پارامتر با غلظت نیترات در 24 چاه نمونه برداری به دست آمد. پس از اعمال وزن های تصحیح شده همبستگی شاخص آسیب پذیری drastic-ahp با مقادیر غلظت نیترات اندازه گیری شده به 719/0 و برای مدل sintacs-ahp به 531/0 حاصل گردید، که نسبت به مدل drastic (678/0r=) نرمال و sintacs (543/0r=) نرمال بهبود یافته است. در نهایت جهت تعیین مشخصه های موثر در انتقال آلودگی در منطقه مورد مطالعه پارامترهای کاربری اراضی، سرعت آب زیرزمینی و مسیر طی شده جریان به پارامترهای مدل drastic و sintacs افزوده و پارامتر توپوگرافی به علت نداشتن سهم عمده در ارزیابی آسیب پذیری حذف گردید. وزن این پارامترها نیز به کمک ahp مورد تصحیح قرار گرفت. بدین ترتیب شاخص های آسیب پذیری drastic و sintacs اصلاح شده بر پایه ی ahp برای آبخوان مورد مطالعه محاسبه گردید. میزان همبستگی این دو شاخص با غلظت نیترات به ترتیب 731/0 و 561/0حاصل گردید. این نتایج مبین دقت بالای روش drastic-ahp اصلاح شده نسبت به سایر روش های مطالعه شده در این تحقیق است.