تأثیر عبدالرحمن کواکبی در چرخش نظریه پردازی سیاسی اهل سنت

سقوط امپراتوری عثمانی (در سال 1922/م)، پیدایش دولت های جدید اسلامی، تشکیل دولت اسرائیل در درون قلمرو اسلامی و ضعف اساسی دولت های اسلامی، بیانگر وجود ناکارامدی ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع اسلامی در مقابل قدرت نوظهور غرب و به عبارتی گفتمان مدرنیته ی غربی بود. در این میان سرگشتگی ناشی از تقابل سنت و مدرنیته از یک سو و تمایل همزمان به نمادهای سنت و نوآوری های مدرنیته از دیگر سو، جوامع اسلامی را با هویتی نوساخته و نسبتا التقاطی مواجه نمود. واکنش روشنفکران و پیدایش گفتمان های غرب گرایی و سنت گرایی و رویکرد متفاوت آنها به مسئله ی هویت از پیامدهای پیدایش این وضعیت در فضای فکری و سیاسی جوامع اسلامی بود. سیدجمال الدین اسدآبادی و شاگردانش به مثابه ی طرفداران گفتمان سنت گرایی با رویکردهای نواندیشانه خواهان رجوع به گذشته ی اسلام و احیای فرهنگ و نمادهای اسلام واقعی بودند و در مقابل غرب گرایان که خواهان عرفی نمودن جوامع اسلامی بودند. گسترش این مناقشات و رویکردهای متفاوت و حتی مخالف هم، بخشی مهم از فضای فکری و سیاسی جوامع اسلامی را درگیر منازعات بی پایان خود در قالب ستیز سنت گرایان و غرب گرایان و نواندیشان دینی، ساخت. این پژوهش در راستای پاسخگویی به این پرسش اسا سی فراهم شده است که آرای عبدالرحمن کواکبی در مناقشات عرفی گرایان و نواندیشان دینی در مقوله ی نظریه پردازی اهل سنت چه تاثیری گذاشته است؟ یافته های پژوهش گویای آن است که نواندیشان دینی در مخالفت با عرفی گرایان که به ناهمخوانی آموزه های دینی و مدرن و نیز به باز تولید استبداد در آموزهای دینی و سنتی اذعان دارند، آرای کواکبی را به عنوان مدلی همخوان برای اسلام و مدرنیته در امر سیاست برجسته می نمایند که علاوه بر توان ممانعت از پیدایش استبداد، توان مقابله با استعمار را نیز دارد.