تغییرات زمانی مکانی آب قابل بارش در محدوده اقلیمی ایران

تمام بخار آب موجود در ستونی از جو که قابلیت بارش دارد و از سطح زمین تا نقطه پایانی بخارآب در جو ادامه پیدا می کند، آب قابل بارش کلی گویند. آب قابل بارش تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله رطوبت تغییر می کند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات زمانی و مکانی آب قابل بارش جو ایران زمین می باشد. بدین منظور داه های فشار و نم ویژه طی دوره1960-2010 از پایگاه داده های ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده استخراج و مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. این داده ها با تفکیک زمانی 6 ساعته (ساعت های، 00، 06، 12 و 18 به وقت گرینویچ) و توان تفکیک مکانی 5/2 × 5/2 درجه قوسی در دسترس است. برای انجام محاسبات از امکانات برنامه نویسی در محیط نرم افزار grads و نرم افزارmatlab و نیز برای انجام عملیات ترسیمی از نرم افزار surfer بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که ضریب تغییرپذیری مکانی آب قابل بارش در محدوده اقلیمی ایران بسیار زیاد و به شدت تحت تأثیر ارتفاعات می باشد؛ به طوری که بیشتر‏ین ضریب تغییرات آب قابل بارش در ارتفاعات به ویژه در امتداد کوه های زاگرس می باشد. کم ترین میزان تغییرپذیری مربوط به نواحی مرکزی و سواحل دریای خزر و خلیج فارس می باشد. بررسی روند بلندمدت نیز نشان داد که آب قابل بارش در ساعت های مورد مطالعه در سراسر ایران دارای روند کاهشی بوده است. این روند در بیش از 70 درصد پهن? کشور به لحاظ آماری و در سطح 95 درصد اطمینان معنی دار می باشد؛ اما در همه ساعات، نواحی جنوب شرق باوجود برخورداری از تغییرات بلندمدت کاهشی، فاقد روند معنی دار بوده است. نتایج بررسی ناهنجاری های آب قابل بارش جو ایران نشان داد که نواحی سواحل به دلیل هم جواری با منابع عظیم رطوبتی خلیج فارس، دریایی عمان و دریای خزر دارای دارای ناهنجاری های مثبت، و نواحی مرکزی، نواحی مرتفع و شمال غرب و شمال شرق کشور به دلیل دور بودن از منابع رطوبتی و متاثر بودن از ارتفاعات دارای ناهنجاری های منفی بوده است. نتایج حاصل از تحلیل چرخه ها نشان می دهد که چرخه های کوتاه مدت 2 تا 5 ساله بیشترین حاکمیت را در کشور داشتند. با این وجود بیشترین چرخه های کوتاه مدت در نواحی جنوب شرق رخ داده است. بیشتر دانشمندان چرخه ها 2 و 3 ساله را با ال نینو – نوسانات جنوبی و گردش عمومی جو و جریانات مداری مرتبط می دانند. همچنین چرخه های 5-2 ساله را به رخداد ال نینو مربوط دانستند. نتایج حاصل از بررسی توزیع احتمالاتی نشان داد که آب قابل بارش در تمام مقیاس(ساعتی، روزانه، ماهانه و سالانه) از توزیع گاما پیروی می کند.