مطالعه تاکسونومیک کمپلکس peucedanum با تاکید بر جنس leutea m. pimenov (apiaceae)در ایران

چکیده: جنس peucedanum با بیش از 100 گونه در دنیا، یکی از بزرگترین جنس های تیره apiaceae به حساب می آید. این جنس 22 گونه در ایران داشت که توسط pimenov در سال 1987 به جنس های دیگری چون demavendia, leutea, zeravschania, cervaria و johreniopsis تفکیک شده است. تمامی این جنس ها کمپلکس peucedanum نامیده شده اند. این گونه ها بیشتر در مناطق شمال و غرب و مرکز کشور دیده می شوند. در بخش اول این مطالعه، 14 گونه از کمپلکس peucedanum به همراه ferula microcolea وlaser trilobom به عنوان دو برون گروه از نظر تاکسونومیکی مورد بررسی قرار گرفتند که 12 گونه از آنها انحصاری ایران هستند. به این منظور تمامی نمونه های موجود در هرباریوم های موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع (tari)، دانشگاه تربیت معلم تهران (far)، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد (fuma) و دانشگاه تهران (tuh) مطالعه شدند. از مهمترین ویژگیهای مورفولوژیکی این کمپلکس می توان به رنگ گیاه و گل، شکل برگ های قاعده ای، پوشش کرکی ساقه، ارتفاع گیاه، شکل گل آذین، وجود برگه و برگک، شکل میوه، پایک خامه، کرک خامه و اندازه نسبی شعاع ها اشاره کرد. در اینجا از این صفات و برخی صفات دیگر در شناسایی گونه ها استفاده گردید و کلید شناسایی برای گونه ها تهیه شد. همچنین با استفاده از صفات مذکور در نرم افزار ntsys و paup کلادوگرامی بدست آمد که نشان دهنده روابط و خویشاوندی بین گونه های این کمپلکس می باشد. در بخش دوم، بررسی های آناتومیکی روی میوه 16 گونه از درون و بیرون کمپلکس انجام شد. از مهمترین ویژگیهای آناتومیکی میوه این کمپلکس می توان به شکل مریکارپ در برش عرضی، نسبت پهنا به ضخامت مریکارپ، برجستگی پره ها، تعداد و نوع کانال های هدایت شیرابه بین پره ای و بخش میانی مریکارپ ها، اندازه نسبی کانال ها و دستجات آوندی، شکل دستجات آوندی و شکل و نسبت پهنا به ضخامت اندوسپرم را نام برد. در نهایت براساس مطالعات مورفولوژیکی و آناتومیکی گونه های کمپلکس peucedanum نتایج حاصل عبارتند از: 1ـ قرابت و نزدیکی گونه های جنس leutea با یکدیگر 2ـ سه گونه ferula elbursensis ، ferula cupularis و ferula laseroides که براساس مطالعات مولکولی مولکولی، از جنس leutea به جنس ferula منتقل شده بودند (spalik & downie,2008) به جنس leutea برگردانده شدند. 3ـ تنها گونه جنس demavendia (d.pastanicifolia) که براساس بررسی های بیوشیمیایی روی ساختمان اسانس های برخی گونه های این کمپلکس، به جنس zeravschania منتقل شده بود(yassa et al, 2003) ، به جای خود بازگشت.