بررسی انواع استحاله ی آیکونوگرافیک در نگاره های شاهنامه ی بایسنقری

نقاشی ایرانی بسیاری از هنرپژوهان را در سرتاسر دنیا به خود جذب کرده است. بسیاری از پژوهش های مربوط به آن صرفاً به ارائه ی اطلاعات تاریخی می پردازند و همین امر به یکنواخت شدن مطالعات پیرامون آن منجر شده است. اما در بررسی آثار هنری، مطالعاتی که روش های تحلیلی را به کار گرفته اند دستاوردهای ارزشمندی را در پی داشته اند؛ پشتوانه ی اصلی این پژوهش ها نیز روش هایی است که به خصوص در قرن بیستم بسیار مورد توجه بوده اند. یکی از این روش ها آیکونوگرافی است که توسط اروین پانفسکی، پژوهشگرآلمانی به تکامل رسید. این روش ساحت های مختلف تمدن را مورد مطالعه قرار می دهد تا بتواند تحلیلی جامع نسبت به اثر هنری مربوط به آن تمدن ارائه دهد. به کار بردن این روش در مطالعات مربوط به نقاشی ایرانی، که به طرز غیر قابل انکاری با ابعاد و ویژگی های تمدنی اش در ارتباط است، می تواند بسیار ارزشمند و نتیجه بخش واقع شود و به غنای پژوهش ها در این حوزه منجر شود. در این پژوهش نیز شاهنامه ی بایسنقری که به عنوان میراث معنوی ایرانیان در یونسکو به ثبت رسیده و به نوعی شناسنامه ی هنر ایران به حساب می آید برگزیده شده است تا با یکی از ابعاد مطالعات آیکونوگرافی یعنی استحاله، مورد بررسی قرار گیرد. این مفهوم به استمرار مضامین و نقشمایه ها از قدیم ترین ایام اشاره دارد. این پژوهش با قرار دادن تصاویری از ادوار مختلف، نشان می دهد که هنرمند خالق نگاره های شاهنامه ی بایسنقری، برای خلق مضامین مورد نظر خود به اقتباس عناصر فرمی و مفهومی بر اساس الگوهای گذشته و در حال حیات پرداخته و این عناصر در گذر زمان علاوه بر استمرار، دستخوش دگرگونی و تغییر نیز بوده اند و این جریان تا قرن حاضر نیز ادامه داشته است.