عنوان: تحلیل فضایی قابلیت های شهر مشهد جهت دست یابی به توسعه پایدار مسکن

بحث مسکن از اصلی ترین و مهمترین مباحث در مجموعه مطالعات اقتصادی، جمعیتی و اجتماعی به شمار می آید و عدم پاسخگویی و عدم شناخت این مقوله مهم می تواند تأثیر جبران ناپذیری بر کل جامعه و نظام وارد آورد. مهم ترین عامل تأثیرگذار در میزان رضایتمندی فرد از سکونت در یک منطقه و نوع زندگی خویش، مسکن و شرایط محیطی آن منطقه است و زندگی در شرایط مسکونی نابهنجار(چه به لحاظ کیفیت و چه به لحاظ کمیت مسکن) سلامت جسمی و روانی ساکنین را بسیار متزلزل و نابسامان می سازد. پژوهش حاضر از نوع، کاربردی _ توسعه ای و از نظر روش توصیفی _ تحلیلی و پیمایشی بوده که با هدف سنجش شاخص های توسعه پایدار مسکن در مناطق 13گانه شهر مشهد انجام گرفته است. ویژگی های فضایی_ کالبدی کمّی و کیفی مسکن در مناطق 13گانه مشهد بررسی شد و با مناطق شهری کشور و استان مقایسه گردید و بعضی از شاخص های مسکن شهر مشهد (که برگرفته از سازمان اسکان بشر بود) در مقایسه با کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد ارزیابی قرار گرفت. تعداد 68 شاخص توسعه پایدار در زمینه مسکن در قالب 5 معیار اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، دسترسی، زیست محیطی و در نهایت تلفیقی مورد بررسی قرار گرفتند. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تاپسیس و ضریب پراکندگی، تحلیل خوشه ای، رگرسیون چند متغیره، همبستگی اسپیرمن و تحلیل واریانس استفاده شده است و در جهت ارائه راهبردهای توسعه پایدار مسکن ابتدا جهت مشارکتی نمودن برنامه ریزی از تکنیک دلفی و در مرحله بعد از مدل استراتژیک swot بهره گیری شده است. نتایج حاصل شده از این پژوهش نشان داد که در شاخص های اجتماعی منطقه 8 بالاترین رتبه و منطقه 4 پایین ترین رتبه، در شاخص های اقتصادی منطقه 9 بالاترین رتبه و منطقه 4 پایین ترین رتبه، در شاخص های کالبدی منطقه 11 بالاترین رتبه و منطقه 7 پایین ترین رتبه، در شاخص های دسترسی منطقه 1 بالاترین رتبه و منطقه 12 پایین ترین رتبه، در شاخص های زیست محیطی منطقه 12 بالاترین رتبه و منطقه 6 پایین ترین رتبه را کسب نمودند. میانگین تاپسیس در شاخص تلفیقی 41/0 بدست آمده که منطقه 11 بهترین وضعیت و منطقه 5 بدترین حالت را دارا بوده است. بررسی تطبیقی مناطق شهر مشهد بیانگر آن است که به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه پایدار در بخش مسکن نوعی عدم تجانس و واگرایی میان مناطق حاکم است به طوری که از 13 منطقه شهر مشهد 4/15 درصد در سطح ورا توسعه ، 1/23 درصد در سطح فرا توسعه، 1/64 درصد از مناطق در سطح میان توسعه و 4/15 درصد در سطح فرو توسعه قرار گرفته اند. و در مجموع نتایج کلی حاکی از آن است که کلانشهر مشهد تقریباً 41 درصد از مسیر دست یابی به توسعه پایدار در بخش مسکن را پیموده است. بر اساس مدل رگرسیون چند متغیره، بیشترین تأثیر مستقیم مربوط به شاخص های کالبدی و در اولویت بعدی شاخص های اجتماعی و در مراتب پایین تر شاخص های دسترسی و زیست محیطی تأثیرات کمتری را در توسعه پایدار مسکن کلانشهر مشهد داشته اند. یافته های حاصل از مدل swot نشان داد که راهبردهای تهاجمی(so) به عنوان اولویت نخست و راهبردهای بازنگری (wo) در اولویت دوم برنامه ریزی توسعه پایدار مسکن در کلانشهر مشهد قرار می گیرند.