باستان شناسی مصر در طول دور? هخامنشیان بر اساس مدارک باستان شناختی و تاریخی

طبق مدارک موجود قراردادی میان پادشاه ایران، هخامنش و جد سلسل? هخامنشیان و پادشاه ایلام شوترک ناهونته دوم در حدود 700 پیش از میلاد باید منعقد شده باشد. طبق این قرارداد، هخامنش حمایت خود در مورد ایلامی ها علیه آشوری ها اعلام کرد. بنابراین، طبق این قرارداد شاه ایلام استقرار دائمی قوم پارس ها در منطق? ایلام را پذیرفت و پارس ها در منطق? فارس و نزدیک کوهستان های اطراف تخت جمشید و پاسارگارد مستقر شدند (koch, 1988: 3). بنابراین، سال 558 پیش از میلاد سال سقوط مادها و برخاستن کوروش بود. ظهور امپراتوری هخامنشیان و فتح مناطق گسترده ای از جهان و استفاده از تجرب? فرهنگی و هنری بیشتر تمدن های بزرگ منطقه، فرهنگ و تمدن ایرا ن را رونق بخشیده است. کوروش دوم در سال 550 پیش از میلاد پس از فتح شوش (پایتخت ایلام) و فتح اکباتان (پایتخت مادها) توانست ضمن فتح بخشی از آسیای صغیر در سال 539 ق.م امپراتوری جدید بابل را که شامل متصرفات آن در غرب رود فرات می شد تسخیر کرده و قلمرو امپراتوری هخامنشی را در آسیای نزدیک هم مرز مصر، آخرین قدرت بزرگ باقی مانده گسترش دهد ولی کوروش در سال 530 ق.م در جنگ با ماساژت ها در شمال شرق امپراتوری کشته شد و نتوانست برنامه های خود را در رابطه با گسترش امپراتوری عملی سازد. تسخیر مصر که در اندیشه کوروش بود، توسط جانشین او کمبوجیه دنبال شد. طرح فتح مصر که در زمان کوروش طراحی شده بود، توسط کمبوجیه عملی شد و هنگامی که آماسیس، فرعون مصر در آغاز سال 525 ق.م از دنیا رفت، پسر او پسماتیک سوم فرعون مصر شد. پس از تمرکز قوا در فلسطین، حمل? ایرانیان در بهار 525پیش از میلاد آغاز گردید. سپاه پارس با عبور از غزه در پلوزیوم با نیروهای مصری مواجه و شکست سختی را به آن ها تحمیل کرد. کمبوجیه از سال 530 تا 522 پیش از میلاد برای مقابله با قدرت نیروی دریایی مصر دست به ایجاد نیروی دریائی پیشرفته برای ایران زد. کمبوجیه با اعراب شبه جزیره برای کمک به عبور ارتش ایران و رساندن محموله های آب برای رسیدن نیرو به پلوزیوم وارد مذاکره شد و سپاه ایران در این منطقه قوای مصر را منهدم ساخت .هر چند در شهر هلیوپولیس مقاومت هایی در برابر سپاه پارس صورت گرفت، اما با سقوط ممفیس جائیکه در آن پسماتیک سوم آخرین فرعون سلسله سائیس سلسه بیست ششم با افراد باقی مانده از سپاهش پناه گرفته بود، کل مصر به دست مهاجمان پارسی افتاد و با سقوط شهر ممفیس و به اسارت در آمدن فرعون مصر، کمبوجیه پادشاه مصر شد و تا سال 522 ق.م در آنجا باقی ماند و از این تاریخ اولین حکومت ایرانی مصر، یا سلسله بیست هفتم به مدت 121 سال در مصر حکومت کردند (posener, 1936: s.xi). بر اساس منابع مصری مردم این کشور کمبوجیه را همچون فرعون جدیدی از سلسل? بیست و هفتم برای حکومت مصر قبول کرده و پذیرفتند و کمبوجیه هم به سنت های بومی و مذهبی آن ها احترام گذاشت. حاکمیت بیست و هفتمین سلسله که تا سال 404 ق.م به طول انجامید، از زمان کمبوجیه آغاز می شود، در دومین دور? فرمانروایی ایرانیان یا سلسله سی و یکم از سال 332-343 ق.م حاکمیت هخامنشیان در مصر به مدت یازده سال ادامه داشته و از سال 332-335 ق.م داریوش سوم، مصر را در اختیار داشت. پارس ها در نیمه اول قرن ششم ق.م و تا زمانی که تحت تابعیت مادها بودند، از سنت های هنری آن ها پیروی می کردند که برخی از آن ها نیز برگرفته از اقوام دیگر توسط مادها بود. پس از استقلال هخامنشیان و به خصوص در زمان فرمانروایی کوروش دوم و جانشینان او، کاخ های فرمانروایی با شیوه ای ترکیبی از سنت ها و دستاوردهای هنری اقوام دیگر بنیان نهاده شد که خود نشان از پدید آمدن شیوه ای بدیع دارد. بر اساس مدارک مشهود، هنر هخامنشی، درباری بوده و از طرفی هنری التقاطی است که نتیج? ترکیب هنرمندانه هنر ملل مختلف به ویژ?، هنر بین النهرین، مصر و آسیای صغیر است. در حقیقت هخامنشیان همواره سعی داشتند که ملل تابعه خود را در خلق آثار هنری شرکت دهند تا به گونه ای گسترده قلمروشان را معرفی نمایند. هنر هخامنشی به عنوان هنر مجلل درباری، در مقایسه با هنر سایر ملل شیوه ای بدیع را ارائه می دهد. هخامنشیان با اقتباس از هنر ملت های دیگر، نه تنها از تقلید کورکورانه امتناع ورزیدند، بلکه با دخل و تصرف در هنرآن ها به نوع آوری هایی دست می یافتند. بنابراین، مشاهد? یکپارچگی و هماهنگی در سبک معماری هخامنشی، نشان دهند? موفقیت آن ها در به کارگیری عناصر معماری دیگر ملت ها بوده است. ایران بزرگترین و با نفوذترین فرهنگ و تمدن در آسیای جنوب غربی، در این دور? تاریخی محسوب می شود. بعد از ظهور امپراتوری هخامنشی و فتح مناطق وسیع دنیا، بکارگیری تجربه های فرهنگی و هنری تمدن های بزرگ منطقه ثروتی غنی را برای فرهنگ و تمدن ایرانیان به ارمغان آورد. تمدن مصر تاثیر ژرفی بر تمدن ایران، از لحاظ علمی، فرهنگی، هنری نهاد، اما به دلیل فقدان بررسی کتابخانه ای و میدانی در مورد ارتباط های سیاسی، هنری و فرهنگی بین کشورها، جنبه های ناشناخته و کشف نشده اش، هنوز شناسایی نشده اند. امروزه، نمایش اشیایی از دور? متاخر تاریخ مصر متعلق به حکومت ایرانیان– مصر در موزه های بزرگ دنیا و تحلیل داده ها و استنتاج ها حضورحکومت هخامنشیان در مصر مورد تائید قرار گرفته شده. با توجه به ارائ? اسناد مکتوب بسیار باستان شناختی از دور? امپراتوری هخامنشی در مصر توسط باستان شناسان بومی و خارجی، اما همچنان چالش هایی در پاسخ به سوالات وجود دارد. در فصل دوم این رساله، با توجه به نگاهی گذرا به بر پایی شاهنشاهی هخامنشی از آغاز تا پایان، در فصل سوم، به وضعیت مصر و شرایط حاکم بر آن در آستان? استیلای هخامنشیان در حوز? اقتصادی و نظامی، فرهنگی و باورهای مذهبی و هنری می پردازم. در فصل چهارم، تحلیل هایی در مورد اینکه آیا کمبوجیه خرابکار و دیوانه بوده است. همچنین بررسی منابع مکتوب همچون اوجاهورسنه، که دارای اطلاعات مفیدی پیرامون دلایل تهاجم کمبوجیه به مصر است و مسیرهای انتخابی او برای تهاجم به مصر بر اساس نظرات چندی از نویسندگان ارائه می شود. در فصل پنجم، به بررسی آثار فرهنگی نوشتاری زمامداران شاهان هخامنشی در مصر و همچنین نگرش ساتراپی مصر دور? هخامنشی بر اساس اسناد باستان شناختی پرداخته ام.