مبنای فساد شرط و اثر آن بر عقد

از جمله مباحث مهم در زمینه ی قواعد عمومی قراردادها مبحث مربوط به شروط ضمن عقد است. هر فردی در زندگی اجتماعی خود و در روابط حقوقی خویش با دیگران که از مقتضیات زندگی اجتماعی است، ناگزیر به انعقاد عقود و قراردادهایی است که غالبا شروطی را به همراه دارند که در ضمن عقد گنجانده شده اند. شرط در اصطلاح حقوقی تعهدی فرعی است که بر حسب طبیعت خاص موضوع یا تراضی طرفین، در شمار توابع عقد دیگری در آمده است و در عین وابستگی و ارتباط با عقد واجد یک استقلال نسبی است و در واقع التزامی مستقل است که به اراده ی طرفین بقای آن به وجود عقد وابسته شده است. شرط را به اعتبار نفوذ آن می توان به شرط صحیح و فاسد تقسیم کرد. شروط فاسد، شروطی هستند که الزام و التزام به آن ها بیهوده است، به گونه ای که عموم ادله ی وفاء آن را شامل نمی شود. قانونگذار در مواد 232 و 233 قانون مدنی شروط باطل را احصاء کرده است. شایان ذکر است که مبنای فساد شروط باطل ضمن عقد را نمی توان عدم قصد طرفین دانست؛ زیرا در ابتدا باید منشاء اثری همچون اراده کارگزار باشد تا بحث از دخالت شارع در این رابطه ی حقوقی باشد، بلکه باید مبنای فساد شروط باطل ضمن عقد را در حکم قانونگذار جستجو کرد. شرط فاسد، اصولا موجب فساد و بطلان عقد نمی شود، مگر در مواردی که فساد شرط به ارکان اساسی معامله یا شرایط صحت معامله خللی وارد کند و یا اینکه به دلایل و قرائنی ثابت شود که شرط فاسد مقصود اصلی متعاقدین در انعقاد مجموعه ی عقد و شرط است.