اثرکودفسفاته برتجمع فلزسنگین کادمیوم درمزارع گندم (مطالعه موردی منطقه زیرکوه خراسان جنوبی)

کاربرد کودهای شیمیایی، بقایای گیاهی و لجن فاضلاب از جمله مواردی است که باعث تجمع کادمیم در خاک وگیاه می‏گردد. در نیمه دوم قرن بیستم افزایش مصرف کودهای شیمیایی از یک سوء موجب افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و از سوی دیگر مشکلات متعددی را برای طبیعت و محیط زیست به وجود آورده است، از جمله تجمع فلزات سنگین در خاک و ورود آنها به زنجیره غذایی. هدف از مطالعه حاضر تعیین میزان تجمع کادمیم در مزارع گندم و ارتباط آن با کود شیمیایی در منطقه زیرکوه خراسان جنوبی می‏باشد. نمونه‏برداری در منطقه مورد مطالعه به روش کاملاً تصادفی از مزارعی که از کودهای شیمیایی استفاده می‏کردند، صورت گرفت. نمونه خاک از عمق صفرتا30 سانتی متر و نمونه گیاه از اندام هوایی گندم برداشت گردید. از هر مزرعه انتخابی، نقاطی که اصلاً کاشت نشده و سابقه استفاده از کودهای فسفره را نداشت به عنوان نمونه خاک شاهد در نظر گرفته شد. نمونه‏های جمع‏آوری شده، پس از آماده سازی، توسط دستگاه جذب اتمی(کوره گرافیتی) مدل fs2040 varia مورد قرائت قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزارهای spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، رسم نمودارها با excel انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان غلظت کادمیم تجمع یافته در خاک مزارع 095/0 میلی‏گرم در کیلو‏گرم خاک مربوط به مزارعی که مدت استفاده از کود در آنها 15 سال بود و کمترین غلظت کادمیم مربوط به خاک شاهد منطقه 045/0 میلی‏گرم در کیلو‏گرم خاک تعیین شد. همچنین بیشترین میزان کادمیم تجمع یافته در گیاه گندم 065/0 میلی‏گرم در کیلو‏گرم ماده خشک گیاه مربوط به مزارعی که از آبیاری غرقابی استفاده کرده بودند. بیشترین غلظت کادمیم در بین سه کود پرمصرف منطقه مربوط سوپرفسفات تریپل به میزان 27/6 میلی‏گرم کادمیم در کیلوگرم کود می‏باشد. نتایج حاکی از آن است که تفاوت معنی‏داری در غلظت کادمیم بین خاک مزارع 5 ساله و 15 ساله وجود داشت و با افزایش مدت استفاده میزان تجمع کادمیم در خاک افزایش یافته است. همچنین درمزارعی که ازنظرنوع آبیاری متفاوت بودند غلظت کادمیم جذب شده توسط گندم در سطح 95 در صد اختلاف داشتند و در مزارعی که نوع آبیاری آنها غرقابی بود شرایط جذب کادمیم افزایش یافته. طبق نتایج بدست آمده میزان تجمع کادمیم در خاک و گیاه مزراعی که از نظر نوع آیش متفاوت بودند اختلاف معنی‏داری وجود نداشت.