ارزیابی تاثیر تحریمهای هوشمند اقتصادی ایالات متحده آمریکا بر تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران

تحریم به عنوان ابزاری برای تامین و ارتقای منافع ملی یک کشور در میانه طیفی قرار می گیرد که در یک سوی آن اقدامات قهرآمیز مانند توسل به نیروی نظامی و در سوی دیگر تدابیر دیپلماتیک است که هدف آن تنبیه به منظور وادار کردن کشور هدف به تطبیق خود با هدفهای دولت یا سازمان تحریم کننده و یا بیان ناخرسندی از رفتارهای کشور تحریم شده به منظور تغییر رفتار است. استفاده از تحریم در تاریخ به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم بارها مشاهده شده و در این خصوص آمریکا جهت رسیدن به اهداف سیاسی اش شامل تغییر حکومت یا رفتار و یا دست کشیدن از اصول و آرمانهای سایر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران ید طولایی داشته است. تحریم ایران از سوی آمریکا با ماجرای اشغال لانه جاسوسی و گروگانگیری در آبان 1358 شروع و در طی بیش از سه دهه به بهانه های مختلف ادامه داشته است. برنامه هسته ای ایران فرصت مغتنمی برای آمریکا فراهم ساخت تا با تهدید جلوه دادن آن در رویکردی چندجانبه گرایانه همراهی سایر قدرتها را در تحریم ایران به دست آورد و با ارجاع پرونده هسته ای از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت چندین قطعنامه علیه ایران به تصویب برساند. با این حال، پس از روی کار آمدن باراک اوباما با سیاست خارجی دوسویه «تماس و مهار» یا «تعامل و فشار» در خصوص ایران، تحریمهای جدیدی با عنوان «تحریمهای هوشمند، هدفمند یا فلج کننده» مطرح گردید. دولت اوباما تلاش فراوان نمود با تغییر در ادبیات خود به افکار عمومی بین المللی نشان دهد آمریکا در تعامل با ایران جدی است. صدور پیام نوروزی، شرکت بدون پیش شرط در مذاکرات هسته ای، اشاره به نام کامل جمهوری اسلامی ایران، مکاتبه با مسئولان نظام، و ... از یک سو، و تکرار اتهامهای نقض حقوق بشر، حمایت از تروریسم، تهدید هسته ای، پولشویی، و ... از سوی دیگر به موازات هم ادامه داشته است. هدف این سیاست دوسویه تغییر رفتار ایران در زمینه های مورد نگرانی آمریکا شامل تروریسم، حقوق بشر و فعالیت های هسته ای ذکر می شود. نتیجه چنین سیاستی پرهیز از روبرو شدن با دو گزینه ایران هسته ای و حمله نظامی به ایران است و در همین راستا آمریکا با جلب همکاری سایر کشورها اقدام به اعمال تحریمهای هوشمند علیه مقامهای ایرانی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، صنایع نظامی، بنیادهای مهم اقتصادی شامل بخشهای بانکی، بیمه ای، تجاری و سرمایه گذاری، بخش انرژی شامل نفت، گاز، بنزین و پتروشیمی، بخشهای حمل و نقلی شامل کشتیرانی و هواپیمایی نمود. عدم موفقیت آمریکا در کسب نتایج لازم به ویژه توقف برنامه هسته ای ایران از دوره «تماس» موجب شد واشینگتن عملا فاز «مهار» با محوریت تحریمهای تقویت شده را آغاز نماید. تصویب قطعنامه 1929 شورای امنیت و بعد تحریمهای جامع یکجانبه آمریکا با عنوان cisada نمود ورود به مرحله جدید اعمال تحریمها علیه ایران می باشد. با توجه به اهمیت موضوع برای جمهوری اسلامی ایران و تبعات گسترده تحریمها، این پژوهش سعی در بررسی ابعاد گوناگون تحریمها و آثار آن بر رفتار جمهوری اسلامی ایران داشته و نتیجه می گیرد علیرغم گستردگی دامنه آثار منفی تحریمها علیه کشورمان، تغییر در رفتار و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران صورت نگرفته است.