بررسی رجز در شاهنامه فردوسی و حمله حیدری

حماسه یکی از انواع ادبی است و به معنای شرح دلاوری های یک قوم است که در راه اهداف گروهی و خواسته های هماهنگشان انجام می شود. یکی از مسائلی که در حماسه مطرح است ، رجز خوانی هایی است که به صورت گفتگوی شفاهی یا کتبی بین پهلوانان و حریفان رد و بدل می شود و قصد آن شناساندن خود یا نژاد و نسب خود و بیان دارایی ها و به طور کلی میزان توانمندی های خویش است در برابر حریف که هدف اصلی از ذکر همه ی این موارد در حقیقت تضعیف روحیه ی طرف مقابل و در عوض قوی کردن روحیه ی خویشتن است . هدف این پایان نامه ، مقایسه ی انواع رجز و میزان تفاخرات بکار برده شده در مبحث رجز و بیان مقاصد رجز و رجز خوانی در دو اثر حماسی شاهنامه ی فردوسی و حمله ی حیدری است . روش این پژوهش ، اسنادی و روش گرد آوری آن ، فیش برداری و روش تجزیه و تحلیل داده ها ، تحلیل محتوایی است . طی این تحقیق به طور کلی به 16 نوع رجز در شاهنامه برخوردیم که با رجز های کتاب حمله ی حیدری مقایسه شده اند ؛ فصلی جداگانه نیز به بررسی «رجز» در پیغام ها و نامه ها که بین پادشاهان و پهلوانان قبل از بروز جنگ رد و بدل می شده ، اختصاص داده شده است . کلید واژه ها : اسطوره- حماسه - حماسه ی ملی - حماسه ی مذهبی - گفتگو- رجز نتیجه گیری: دراین پایان نامه سه هدف مورد نظر بوده است که عبارتند از: الف- انواع رجز و میزان تفاخرات به کار برده شده در مبحث ر جز و رجز خوانی درکتاب شاهنامه و حمله حیدری مقایسه می شوند. بعد از بررسی در این دو کتاب ،مشاهده شد که انواع رجز و میزان تفاخرات، در کتاب شاهنامه از بسامد بالاتری برخوردار است. ب-مقاصد رجز و رجز خوانی در این دو اثر حماسی مورد بحث قرار می گیرد. بعد از مطالعه در این دو کتاب ، به این نتیجه رسیدم که به طور کلی 16 مورد تفاخر در این دو اثر حماسی وجود دارد ، ولی در کتاب حمله حیدری ، به عنوان یک اثر حماسی مذهبی ، بسیاری از این موارد ،نظیر: تفاخر به نژاد ، تفاخر به خاندان مادری و تفاخر به دارایی ، یافت نشد. ج-رجز هایی که به شکل غیر حضوری(کتبی یا شفاهی)یعنی در قالب نامه (کتبی)یا پیغام (شفاهی) ،به حریف ارسال می شوند نیز، مورد بر رسی قرار می گیرند بعد از مطالعه و بررسی درکتاب شاهنامه و حمله حیدری ، به این نتیجه رسیدم که در بخش نامه ها نیز، تعداد و انواع رجز ها در کتاب شاهنامه، از بسامد بالاتری برخوردار است و در کتاب حمله حیدری ، فقط در قسمت «تهدید حریف در نامه» ، یک مورد مشاهده شد. دربخش پیغام ها نیز ، بعد از مطالعه در این دو اثر حماسی ، به این نتیجه رسیدم ، که هیچ نمونه ای از انواع رجز در پیغام ، در کتاب حمله حیدری ، وجود ندارد ؛ در حالی که این مورد در کتاب شاهنامه به شکل نسبتاً چشمگیری مشاهده می شود.