بررسی برهمکنش دوزهای علف کش بنتازون بر رقابت سویا و گاوپنبه

چکیده بررسی برهمکنش دوزهای علف کش بنتازون و تراکم علف هرز گاوپنبه در رقابت با سویا طی آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال زراعی 1391 مورد بررسی قرار گرفت. عامل های مورد بررسی شامل تراکم علف هرز گاوپنبه در چهار سطح (0، 5، 10 و 15بوته بر متر مربع) و دوزهای علف کش انتخابی بنتازون در پنج سطح (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 لیتر در هکتار) بودند. نتایج آنالیز واریانس زیست توده علف هرز گاوپنبه، اختلاف معنی داری را بین سطوح تراکم علف هرز و دوزهای علف کش بنتازون نشان داد. روند افزایش مقدار زیست توده گاوپنبه طی افزایش تراکم آن از یک تابع هذلولی مستطیلی تبعیت کرد و با افزایش تراکم علف هرز از 5 به 15 بوته در متر مربع، زیست توده گاوپنبه به میزان 38% زیاد شد. همچنین با افزایش مقدار دوز علف کش، مقدار زیست توده علف هرز کاهش شدیدی (88% کاهش در دوز توصیه شده نسبت به عدم کاربرد علف کش) یافت. نتایج آنالیز واریانس حکایت از اختلاف معنی دار عملکرد دانه سویا بین سطوح تراکم علف هرز، دوزهای علف کش بنتازون و اثرات متقابل تراکم علف هرز در دوزهای علف کش داشت. افزایش دوز علف کش در تراکم عاری از علف هرز گاوپنبه باعث تفاوت معنی دار عملکرد سویا نگردید، ولی عملکرد سویا در تراکم های 5 و 15 بوته گاوپنبه در تیمار عدم کاربرد علف کش نسبت به دوز توصیه شده، بترتیب 24 و 38% افزایش داشت. در تیمار عدم کاربرد علف کش نیز با افزایش تراکم علف هرز از صفر به 15 بوته، 42% کاهش در عملکرد دانه سویا دیده شد، ولی افزایش تراکم علف هرز در دوزهای توصیه شده علف کش باعث اختلاف معنی دار عملکرد سویا نگردید. عملکرد دانه سویا، بالاترین همبستگی مثبت را با تعداد غلاف در بوته سویا (88/0 = r) داشت و با شاخص برداشت سویا همبستگی معنی داری نداشت، ولی با ارتفاع بوته سویا، ارتفاع اولین غلاف تشکیل شده سویا از سطح زمین و کلیه صفات بررسی شده گاوپنبه، همبستگی منفی معنی داری داشت. از تلفیق مدل استاندارد واکنش به دوز که برای بیان پاسخ ضریب قدرت رقابتی علف هرز به علف کش بکار می رود با مدل هذلولی مستطیلی که عملکرد محصول را در رقابت با تراکم های مختلف علف هرز پیش بینی می کند، مدل ترکیبی بدست آمد که قادر بود عملکرد دانه سویا را در شرایط رقابت با تراکم های مختلف گاوپنبه تحت کاربرد دوزهای مختلف علف کش پیش بینی کند. مدل ترکیبی، پارامترهای عملکرد سویا در شرایط عاری از علف هرز، قدرت رقابتی علف هرز در تیمار بدون مصرف علف کش، دوز مورد نیاز برای 50% کاهش قدرت رقابتی علف هرز و شیب منحنی پاسخ به دوز را بترتیب، 4304 کیلوگرم در هکتار، 05/0، 76/0 لیتر در هکتار و 4/3 پیش بینی نمود. در شرایط عدم کاربرد علف کش، تراکم های 5، 10 و 15 بوته بر متر مربع گاوپنبه، بترتیب باعث کاهش 20، 34 و 43 درصدی عملکرد دانه شدند. عملکرد دانه سویا در 75% دوز توصیه شده بنتازون (دوز 5/1 لیتر در هکتار) در تراکم های 5، 10 و 15 بوته بر متر مربع گاوپنبه، بترتیب 4205، 4110 و 4020 کیلوگرم در هکتار برآورد گردید که این معادل 3/2، 5/4 و 6/6% کاهش عملکرد نسبت به تیمار عاری از علف هرز در همین دوز علف کش می باشد. در تراکم های بالای گاوپنبه (15 بوته در متر مربع) با درنظر گرفتن 5، 10 و 15% افت قابل تحمل عملکرد سویا، می توان دوز مصرف بنتازون را بترتیب 16، 33 و 41% نسبت به دوز توصیه شده علف کش (2 لیتر در هکتار) کاهش داد و این صرفه جویی، مزایای زیادی خواهد داشت.