ارزیابی مزرعه ای تحمل به تنش رطوبتی در ترینیکاله

خشکی یکی از مشکلات جدی کشاورزی است، که موجب کاهش عملکرد گیاهان زراعی می شود. این مطالعه با هدف ارزیابی تحمل به خشکی 5 رقم تریـتیـکاله (alamos 83, lasko, moreno, prego, zoro) و مقـایسه آن با تحمـل به خشکی 2 رقم گندم (روشن و osta-gata به ترتیب گندم نان و دوروم) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به طور جداگانه در هر یک از دو تیمار آبیاری براساس 3 70 و 3 130 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس a در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط رطوبتی تفاوت بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات (روز تا سنبله دهی، روز تا گرده افشانی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، طول آخرین میانگره، طول سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت) معنی دار است. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که تنش رطوبتی تأثیر معنی داری بر تمام صفات داشت و سبب کاهش آنها شد. همچنین اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای تمامی صفات معنی دار بود. ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی نشان داد که عملکرد دانه با وزن دانه در سنبله در هر دو تیمار رطوبتی و با تعداد دانه در سنبله و روز تا سنبله دهی در شرایط عادی رطوبتی و با عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در شرایط تنش رطوبتی همبستگی مثبت و معنی دار داشت. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای نشان داد که در میان تمام صفات مورد بررسی در شرایط بدون تنش رطوبتی، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و وزن دانه در سنبله و در شرایط تنش رطوبتی شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک به ترتیب بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشتند. همچنین با حذف دو صفت عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت و برآورد مجدد مدل رگرسیون مشخص شد که در شرایط بدون تنش رطوبتی تعداد دانه در سنبله و در شرایط تنش رطوبتی وزن دانه در سنبله بیشترین تأثیر را برعملکرد دانه داشتند. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب مسیر روی صفات باقیمانده در مدل رگرسیونی در هر یک از شرایط رطوبتی نشان داد که در شرایط بدون تنش وزن دانه در سنبله و در شرایط تنش رطوبتی شاخص برداشت بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. همچنین نتایج حاصل از تجزیه ضرایب مسیر روی اجزای عملکرد نشان داد که در هر دو تیمار رطوبتی تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. برای ارزیابی تحمل به خشکی ارقام از شاخص حساسیت به خشکی (ssi) فیشر و مورر، شاخص های تحمل (tol) و متوسط تولید (mp) روزیل و هامبلین و شاخص هـای میانگین هندسـی تولید (gmp) و تحمـل به تنش (sti) فرناندز استفاده شد و مشخص گردید کـه شاخص های ,sti gmp وmp مناسب ترین شاخص ها برای شناسایی و معرفی ارقام متحمل به خشکی می باشند. نتایج بر مبنای این شاخص ها نشان داد که ارقام تریتیکاله morenoو lasko به عنوان متحمل ترین ارقام مورد مطالعه هستند.