بررسی زندگی عمر بن خطاب و فتوحات اسلامی روزگاری وی در سرزمین های شرقی

دراین پژوهش، شرح زندگانی و فعالیّت های دینی- سیاسی یکی از خلفای مسلمین - عمر بن خطاب – است که از جهت فتوحات و تأسیس نظامات اداری در تاریخ اسلام چهره ای برجسته بشمار می آید. اساسی ترین مسأله دراین پژوهش، شناخت چگونگی عملکردهای دینی- سیاسی این خلیفه در طول دوران حکومت-داری وی و بازتاب این عملکردها در جامعه اسلامی آن زمان می باشد. علاوه بر آن تحولات اجتماعی-اقتصادی و سیاسی حادث در جامعه اسلامی، در زمان حکمرانی وی نیز مد نظر قرار گرفته است. بدلیل آن که در کارنامه زندگانی و خلافت عمربن خطاب حوادث جانشینی پیامبر اسلام(ص) و فتوحات اسلامی، و ساماندهی اوضاع امور اقتصادی مسلمین فصل مهمی را تشکیل می دهد، بخش عمده ای از پژوهش حاضر به این مسائل پرداخته است. در برهه ای که عمر روی کار بود، توسعه خلافت اسلامی باعث شد در عرض مدت کمی سرزمین های بزرگی به دست مسلمانان فتح و به جامعه ی اسلامی ضمیمه گردد. علاوه بر آن به دلیل نقشی که عمربن خطاب در به قدرت رسیدن ابوبکر و تأثیرات اجرای سیاست های وی تا در دست گرفتن حکومت، بر اوضاع داخلی جامعه اسلامی داشت، پرداختن به شرح زندگانی خلیفه دوم بخش اهمی از آن حوادث را روشن می نماید. بارزترین تحول تاریخی آن دوره که با تعیین عمر توسط ابوبکرعارض شد، اصل «استخلاف‏» در امر حکومت است، که به صورت یک اصل مشروع در فقه سیاسی اهل سنت پدیدار شد، در حالی که به تصریح منابع سنی، چنین اقدامی، هیچ گونه پیشینه‏ای در سیره رسول خدا (ص) نداشته است. همین رویکرد به حکومت استخلافی بستر برای موروثی شدن خلافت در دوره امویان را فراهم آورد. محور فعالیت های پژوهشی این کار ، فتوحات اسلامی در دوره عمر به عنوان فعالیّت های خارجی و عملکردهای داخلی او می باشد که سعی گردید تا تأثیرات و پیامدهای این فتوحات را هم بر جامعه مسلمین و هم بر جوامع غیر اسلامی مورد تحلیل و بررسی و نقدی به دور از تعصبات قرار دهیم، و هم چنین بیان روند تشکیل شورا به فرمان عمربن خطاب که مهم ترین نقطه عطف وقایع آن دوران در این پژوهش است را نیز با نگاهی تحلیلی بیان داشتیم. در شیوه گردآوری مطالب و اطلاعات این پژوهش، از روش مطالعات کتاب خانه ای و منابع تاریخ نگاری استفاده شده است. کلید واژه ها: خلافت، عمربن خطاب، ابوبکر، نظام اداری ،فتوحات، عثمان.