بررسی دیدگاه روشنفکران دینی معاصر در زمینه مولفه های جامعه شیعی

چکیده روشنفکری دینی در جامعه ما دارای تعاریف گوناگون است اما می توان گفت روشنفکری دینی یعنی معتقد بودن در زمینه مناسبات دین و زندگی به پایایی و پویایی، منظور از پایایی اصالت در فهم دین و منظور از پویایی توسعه گرایی در تحقق دین می باشد. روشنفکران دینی در این رساله بدین قرارند: (بازرگان، آیت الله خامنه ای، امام خمینی، سروش، شریعتی، استاد مصباح یزدی و مطهری) که رویکرد این ها را به (ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه و همگنی دین وسیاست) تحلیل و مقایسه نموده ایم که تمام روشنفکران دینی نسبت به این مولفه ها رویکرد مثبت داشتند تنها بازرگان به همگنی دین و سیاست رویکردی منفی داشت و با آموزه-های جامعه شیعی سازگار نبود. اما در مورد اشتراک و افتراق روشنفکران دینی نسبت به مولفه-های جامعه شیعی در چند مولفه پدیدار بود. افتراق در بحث ولایت را می توان در دیدگاه سروش دید فقط در این بعد که ایشان به جای ولایت فقیه به زعامت فقیه معتقد است اما دیگر دیدگاه ها در ولایت تکوینی و ولایت اعتباری اشتراک داشتند. در مورد عدالت افتراق در دیدگاه ها نبود بیشتر اشتراک داشتند و دیگر اینکه در بحث عدالت هر یک از روشنفکران دینی از ابعاد مختلف به بحث عدالت پرداخته بودند. در موضوع انتظار در امید و هدف داشتن زندگی منتظر و اینکه انتظار جنبه منفی و مثبت دارد اشتراک داشتند، اما بین دیدگاه سروش و استاد مصباح یزدی در این مسأله که در دوران کنونی فساد و فحشا و ظلم فراگیر می شود افتراق وجود داشت که استاد مصباح پس از این فراگیری فساد و فحشا بازگشت به معنویت را معتقد بودند اما سروش این اعتقاد را با باورهای دینی در تعارض می بیند. در بحث اصالت فرد و جامعه هم اکثریت دیدگاه ها بر اصالت هر دو یعنی فرد و جامعه تأکید داشتند به جز استاد مصباح یزدی که به وجود حقیقی داشتن فرد معتقد بودند، اما روشنفکران دینی تز سومی را هم ارائه دادند که معتقد بودند در جامعه دینی اصالت با خدا و انوار الهی است. آمیختگی دین و سیاست را هم روشنفکران دینی معتقد بودند که یکی از مولفه های جامعه شیعی است و در همگن دانستن این دو اشتراک داشتند به جز بازرگان که هدف پیامبران را آخرت و خدا معرفی می کند و اداره امور دنیایی را هدف آنان نمی داند و بین دین و سیاست مرز قائل است، سروش هم دو نگاه به این مسأله دارد یکی اینکه ذاتاً این دو را از هم جدا می داند دیگر این که معتقد است به طور عرضی و تاریخی می توانند در کنار یکدیگر بنشینند. واژگان کلیدی: مولفه ها، روشنفکران دینی، جامعه شیعی، ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه، دین و سیاست