فن شناسی و آسیب شناسی پارچه ی قلمکار قاجاری موزه ی مقدم

چکیده نساجی سنتی طی قرون و اعصار نه تنها تامین کننده ی بخش مهمی از نیازهای اولیه ی مردم ایران بوده، بلکه خود عرصه ای برای بروز ذوق وخلاقیت صنعتگران و هنرمندان این مرزو بوم بوده است. قلمکار سازی که نامش را از شیوه ی تولیدش وام گرفته و هم اکنون نیز در حال تولید و مصرف می باشد بخشی از گنجینه ی منسوجات سنتیِ موزه ای ما را تشکیل می دهد؛ بارها موضوع پژوهش قرار گرفته است. موضوع این مطالعات بیشتر زمینه های هنری را در بر گرفته و به جنبه های فنی و آسیب شناسی آثار قلمکار کمتر توجه شده است. با توجه به آسیب پذیری این نمونه ها نسبت به عوامل مختلف و همچنین تاثیر مواد تشکیل دهنده بر این آسیب ها، شناسایی فن ساخت و آسیب شناسی این دسته از منسوجات موضوع پژوهش در این پایان نامه است. انجام این پایان نامه مبتنی بر روش های توصیفی- تحلیلی و استفاده از روش های آزمایشگاهی و همچنین مطالعات تاریخی است. در این پژوهش یک نمونه ی موزه ای پرده ی قلمکار، منسوب به دوره ی قاجار متعلق به موزه ی مقدم دانشگاه تهران که با شماره ی موزه ای 3014 ثبت شده و دارای آسیب دیدگی از نوع سستی الیاف و همچنین پارگی و پوسیدگی از نواحی طرح ها می باشد؛ مورد پژوهش قرار گرفته است. برای شناسایی الیاف از روش های میکروسکوپی و برای شناسایی رنگ ها از روش ftir-atr استفاده شده و عناصر موجود در دندانه های پارچه ی قلمکار، به وسیله ی sem-eds شناسایی شده است. در بررسی های آزمایشگاهی صورت گرفته، آبی پروس و قرمز روناس به عنوان رنگ های اصلی و عناصر آهن، آلومنیوم و مس به عنوان دندانه شناسایی شدند. همچنین با توجه به نتایج حاصل از مطالعات فن شناسی و شناسایی مواد مورد استفاده در پارچه ی قلمکار، به بررسی عوامل موثر در تخریب این اثر پرداخته شده و دندانه های مورد استفاده در این پارچه ی قلمکار یکی از عوامل اصلی آسیب رسان به این اثر شناسایی گردید.