بررسی تطبیقی مقامه نویسی در ادب عربی وفارسی(همدانی،حریری،حمیدی)با پیکارسک نویسی در ادب اسپانیا(لاثاریو تُرِمسی ،پابلوس اِل بوسکون)

مقامه، نوع ادبی مشترک در ادبیات عربی و فارسی است که در قرن چهارم برای اولین بار توسط «بدیع الزمان همدانی» در زبان عربی به وجود آمد و در قرن پنجم به تقلید وی «ابوالقاسم حریری» نیز به زبان عربی پنجاه مقامه نوشت و به دنبال این جریان مقامه نویسی در قرن ششم به ادب پارسی راه یافت و قاضی «حمیدالدین بلخی» به زبان فارسی مقاماتی در بیست و چهار فصل نگاشت. «مقامات» داستان هایی هستند به نثر مصنوع که در طی آن ها قهرمان داستان در سفرهای مختلف خویش از راه تکدی و حیله گری روزگار می گذراند و فضای فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه ی خویش را با زبانی طنزآمیز و انتقادی به چالش می کشاند. این نوع ادبی شباهت هایی با نوع داستانی «پیکارسک» اسپانیایی، زندگی «عصاکش تُرمسی» که در قرن شانزدهم و «پابلوس اِل بوسکون» که در قرن هفدهم نوشته شده اند دارد. که در آن شخصی شیاد و حیله‎گر برای ادامه بقای خویش به سفرهای گوناگونی می پردازد و به خدمت اربابان مختلفی درمی آید و از راه گدایی و چاپلوسی روزگار می گذارند و با زبانی طنزآمیز و طعن آلود، اربابان و گفتمان حاکم جامعه ی خویش را مورد نقد قرار می دهد. در بررسی ساختار ادبی داستان های مقامات همدانی، حریری و حمیدی با پیکارسک عصاکش تُرمسی و پابلوس اِل بوسکون می توان شباهت ها و تفاوت هایی را مشاهده کرد. از جمله ساختار داستان های پیکارسک است که ماجراهایش به شیوه ی زندگی نامه ای و در قالب فصل های مختلف اتفاق می‎افتد که در آن راوی معین و ثابتی حلقه ی وصل بخش های مختلف داستان به یکدیگر می ‎شود. این شیوه همانندی بسیاری با ساختار اپیزودیک (فصل بندی شده) داستان های مقامات دارد که مانند داستان های پیکارسک راوی ثابت و مشخصی به تعریف داستان ها می پردازد و از سوی دیگر در حوزه ی پیرنگ، زاویه دید، شخصیت، لحن، سبک و ... نیز میان داستان های مقامات و پیکارسک شباهت هایی وجود دارد. در عرصه ی محتوایی نیز داستان های مقامات و پیکارسک دارای مضامین مشترکی چون فقر و حیله گری، گدایی، سفر، فریب، دزدی و انتقاد از افراد برجسته جامعه و ... هستند که فرضیه ی مشابهت میان دو نوع ادبی پیکارسک و مقامات را تقویت می کند. کلیدواژه: ادبیات تطبیقی، مقامه، پیکارسک، مقامات همدانی، مقامات حریری، مقامات حمیدی، لاثاریو عصاکش تُرمسی، پابلوس اِل بوسکون.