زندگی سیاسی خلفای عباسی در دوره آل بویه (447 – 334 ه.ق)

چکیده با شکل گیری خلافت عباسی در زمان خلفای نخست؛ سفاح، منصور، مهدی و هادی، قیام هایی که علیه خلافت نو پای آنها در نقاط مختلف قلمرو اسلامی شکل گرفت، سرکوب شد و بنیان خلافت مستحکم شد. در زمان هارون و مأمون عصر طلایی خلافت رویداد؛ حکومتهای نیمه مستقل مانند ادریسیان و اغالبه و طاهریان محصول این عصر بودند. در زمان معتصم و واثق تا حدودی عصر طلایی ادامه یافت. در عصر متوکل ضعف خلفا و تسلط ترکان آغاز شد و حکومتهای نیمه مستقل دیگری مانند صفاریان و سامانیان و طولونیان و اخشیدیان نیز از پیکره خلافت جدا شدند و از آن میان مدعیانی مانند یعقوب لیث و مرداویج و ابن طولون به پیکار با خلافت پرداختند. خلافت عباسی در زمان مقتدر وارد عصر امیرالامرایی شد. در زمان امیرالامراها خلفا بسیار ضعیف و قلمرو آنها به بغداد و حومه آن محدود شد. با حمله احمد بن بویه به سمت بغداد و فتح این شهر، دوره امارت ترکان به پایان رسید و خلافت وارد عصر جدیدی شد که با تسلط بویهیان شیعی مذهب به وقوع پیوست. آل بویه با اینکه می توانستند خلافت را بر اندازند، به دلیل سیاستی که در پیش گرفتند بقای خود و مشروعیت در جهان اسلام را در حفظ خلفای عباسی دیدند. خلفا که تازه از دست ترکان و شورشها و اذیت و آزارهای آنان نجات پیدا کرده بودند، حفظ خود و زندگی معنوی و سیادت ظاهری خود را در سایه تسلط آل بویه می دیدند. آل بویه نیز هر جا سیاست و منافعشان اقتضا می کرد خلفا را برکنار می کردند؛ سه خلیفه؛ مستکفی، مطیع و طائع قربانی این سیاست شدند. هرچه آل بویه ضعیف تر می شدند خلافت عباسی استقلال و قدرت سیاسی خود را بیشتر می یافت. چنانچه قادر و قائم در چنین شرایطی توانستند تا حدودی خود را از زیر سیطره امرای بویهی بیرون بکشند. سرانجام با قدرت یابی غزنویان و درگیری با آل بویه و ظهور سلجوقیان و حرکت آنها به سمت بغداد، آل بویه سر انجام منقرض شد. از نظر مذهبی آل بویه ابتدا زیدی مذهب بودند سپس به امامی مذهب متمایل شدند و این باعث حفظ خلافت عباسی نیز شد. برای آل بویه مشروعیت در جهان اسلام از طرف خلفای عباسی مهم تر از اعتقادات مذهبی آنها بودند تا با خیال راحت به امارت خود ادامه دهند. شیعیان در دوره آل بویه توانستند مراسم مذهبی خود را انجام دهند و آزادی مذهبی داشته باشند، اما اهل سنت حاضر نبودند سیادت و آزادی شیعیان را در مرکز جهان اسلام، بغداد ببینند. آل بویه در زمان معزالدوله، عضدالدوله و بهاءالدوله از شیعیان دفاع می کردند. در دوره ضعف آنها، خلفا قدرت گرفتند و سرانجام با دعوت سلجوقیان، آل بویه بر افتاد. واژه های کلیدی ؛ خلافت عباسی ، امیرالامرا ، آل بویه ، بغداد