معاد در قرآن و سنت

معاد از اساسی ترین محورهای دعوت انبیاست که مورد قبول تمام ادیان بوده است. مرگ در قرآن به معنای وفات آمده، و به عنوان یک مخلوق خداوند، و امری وجودی از آن یاد شده، که ضروری و همگانی است و پس از آن، بازگشت به دنیا ممکن نیست. غیر از عده قلیلی که از عظمت الهی می هراسند، عموم مردم از مرگ می ترسند که علت عمده آن نقص ایمان و دنیاگرایی است. شکستن لذات نفسانی، کوتاه کردن آرزوها، دوری از معصیت، انجام اطاعت، غفلت زدایی، امید به وعده الهی، نرم خویی، رهایی از حرص و طمع، و قناعت را می توان از فواید یاد مرگ دانست. مرگ آسان برای نیکوکاران، و مرگ دشوار برای بدکاران، و مرگ افتخارآمیز، از جمله مرگ هایی است که در قرآن به آن اشاره شده است. قبر سرآغاز زندگی برزخی و جایگاه سوال و جواب درباره خدا، پیامبر، دین، کتاب، امام، عمر و مال و ثروت است که در صورت عدم پاسخ گویی مناسب، عذاب را در پی دارد. عالم برزخ، فاصله بین دنیا و آخرت است، و حضور با جسم مثالی و باز بودن نامه اعمال از ویژگی های آن است. پس از برزخ بر اساس عدل و حکمت الهی، معاد برپا می شود که قرآن هم با استدلال های فراوان به آن پرداخته است. اولین اختلاف در معاد، جسمانی یا روحانی بودن آن است که عموم فلاسفه و پیروان مکتب مشاء، قائل به روحانیت آن هستند اما عموم فقها و متکلمین و اهل حدیث قائل به جسمانی بودن آن هستند. عده زیادی از اندیشمندان اسلامی و عرفا به جسمانیت و روحانیت معاد اعتقاد دارند که قرآن هم این دیدگاه را تأیید می کند. شبهه اعاده معدوم، و آکل و مأکول درباره معاد جسمانی صحیح نیست زیرا اجزای اصلی بدن و شخصیت انسان همواره باقی است. برای آخرالزمان و وقوع قیامت، نشانه هایی مانند به هم خوردن آفرینش، دود غلیظ، نزول حضرت عیسی( و بعثت پیامبر آخرالزمان مطرح شده است.