چینه نگاری سکانسی سازند سورمه (ژوراسیک زیرین-بالایی) در زاگرس مرکزی، جنوب باختر ایران

سازند سورمه _ژوراسیک زیرین –بالایی ) کهن ترین عضو گروه خامی (ژوراسیک زیرین –کرتاسه زیرین) است که در نواحی محدودی از زاگرس مرکزی به ویژه فارس داخلی رخنمون دارد. تاکنون هیچگونه مطالعه ای در مورد رخساره ها و چینه نگاری سکانسی این سازند در برش های سطحی انجام نشده است. بنابراین از مهمترین اهداف این مطالعه می توان به بررسی های دقیق صحرایی و آزمایشگاهی برای تعیین رخساره ها، محیط های رسوبی و چینه نگاری سکانسی برونزدهای سازند سورمه در منطقه زاگرس مرکزی اشاره کرد. ستیرای این سازند در برش الگو حدود 670 متر است، اما در بعضی از نواحی جنوب ایران تا 1000 متر نیز گزارش شده است. نهشته های کربناتی ستبرلایه و سخت گذر، همراه با کمی تناوب های شیلی سازندگان اصلی ترکیب سنگ شناسی این سازند هستند. سازند سورمه با ناپیوستگی فرسایشی از سازندهای پایین و بالای خود جدا می شود. توالی چینه نگاری سازند سورمه به گونه ای است که سیمایی پنج بخشی به آن می دهد و می توان آن را به بخش های کربنات زیرین، شیل زیرین، کربنات میانی شیل بالایی و کربنات بالایی تفکیک کرد. بررسی صحرایی و آ‍زمایشگاهی بر روی برش های مختلف سازند یاد شده نشان می دهند که این مجموعه از چهار کمربند رخساره ای(پهنه جزر و مدی، تالاب، سد و دریای باز) و 15 رخساره مختلف ساخته شده است. داده های پتروگرافی و ایزوتوپی نشان می دهند که رسوبات و سنگ های سازند سورمه تایخچه دیاژنتیکی پیچیده ای دارند و محیط های دیاژنزی مختلف از جمله دریایی، جوی دفنی را تجربه کرده اند. از مهمترین فرایندهای دیاژنزی موثر بر رسوبات و سنگ های این سازند می توان به تراکم، میکریتی شدن، سیمانی شدن، دولومیتی شدن، سیلیسی شدن و انحلال اشاره کرد. مطالعه چگونگی تغییر ایزوتوپ های پایدار اکسیژن و کربن و عناصر فرعی نظیر سدیم و استرانسیم، سالم باقی ماندن ااییدها و حضور بیوکلاست هایی مثل استراکود، کوکولیت و براکیوپود گواه آن است که ترکیب کانی شناسی اولیه نهشته های سازند سورمه در منطقه مورد مطالعه کلسیتی بوده است. بررسی تغییرات عمودی رخساره ها داده های ژیوشیمی هم ارزی با نهشته سنگ های ژوراسبک جنوب خلیج فارس و منحنی افت و خیز سطح جهانی آب دریاها از بودن شش سکانس رسوبی در سازند سورمه شامل سکانس یک (تورآرسین)، سکانس های دو و سه (آلنین –باتونین) و سکانس های چهارتا شش (کالروین-تیتونین) حکایت می کنند. این سکانس ها که توسط ناپیوستگی های عمده محدود شده اند، به ترتیب با سوپرسکانس های آبساروکای بالایی،زونی زیربن یک و زونی زیرین دو اسلاس هم ارز هستند. یافته های حاصل از این مطالعه نشان می دهند که در آغاز ژوراسیک میانی (آلنین-باژوسین) با تکاپوی گسل های نرمال کهن از جمله پیشانی کوهستان محیط رسوبگذاری از رمپ به شلف تغییر یافت و با ایجاد حوضه های درون شلفی ، کربنات های دوباره نهشته شده و رخساره های پلاژیک پدید آمدند. پیامد حرکات شاقولی (زمین زایی) ناشی از رویداد تکتونیکی کیمرین میانی در باتونین بخش عمده حوضه از آب خارج و روند رسوبگذاری متوقف گردید. با خیزش فراگیر سطح جهانی آب دریاها از پایانه های دو گر (کالووین) انباشت نهشته های سازند سورمه دوباره آغاز شد و تا پایان ژوراسیک (تیتونین) ادامه یافت