تفرقه در جامعه پاکستان، زمینه ها، علل و راهکارها

این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است : در فصل اول به تاریخچه مسلمانان شبه قاره هند، حاکمان مسلمان در این کشور و شکل گیری گروه ها و فرقه های گوناگون مسلمانان اشاره شده است. در این نوشتار، اسباب مهّم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و دینی(مذهبی) تفرقه در جامعه پاکستان و ظهور فرقه گرایی و تشنّج در عرصه های سیاسی و مذهبی ریشه یابی گردیده و عوامل داخلی و خارجی این پدیده زشت بررسی می شود. این پژوهش در چهار فصل سامان یافته است. نویسنده در فصل اوّل تاریخچه وضعیت مسلمانان در شبه قاره هند، حاکمان مسلمان، ظهور فرقه های مختلف اسلامی و پیدایی سه فرقه عمده شیعه، اهل سنّت و صوفیان در این کشور را توضیح می دهد. آن گاه ظهور تَنِش بین فرقه های مختلف مسلمان از دوران غزنویان تا پایان استیلای مغولان بر این منطقه را واکاوی کرده و ظهور جنبش های گوناگون اسلامی در سده اخیر در پاکستان را تشریح می کند. در فصل دوم عوامل و زمینه های داخلی تفرقه گرایی در پاکستان، اختلاف های فرقه ای و دینی آن، عوامل فرهنگی تأثیر گذار و سطوح مختلف اختلاف مسلمانان با یکدیگر بررسی شده است. در فصل سوم نقش عربستان سعودی در حمایت از برخی گروه های افراطی اهل سنّت، وقوع جنگ های پیاپی در افغانستان، منازعه کشمیر و واکنش در مقابل آثار مثبت انقلاب اسلامی ایران، از مهم ترین عوامل خارجی تأثیر گذار در تفرقه گرایی و فرقه گرایی مسلمانان در پاکستان مطرح شده است. نگارنده، تأثیر گروه های بین المللی، کشورهای بیگانه استعمارگر، دخالت های اقتصادی و سیاسی آنان و فعّالیت سازمان های غیر دولتی در پاکستان را نیز از عوامل خارجی تفرقه در این کشور برمی شمارد. فصل چهارم به بیان راهکارهای ایجاد وحدت بین گروه های مختلف مسلمان، طبق عقاید مشترک اسلامی اختصاص دارد و نویسنده، کارکردهای اجتماعی دین در برقراری اتحّاد، اِحیای اندیشه های ناب دینی در افشاگری اهداف استعمارگران و توجّه به دشمن مشترک را از عوامل وحدت می خوانَد.