راه های گسترش و نفوذ اسلام در سند عصر اموی

مردم شبه قاره هند با ایران دوره ساسانیان ارتباط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تنگاتنگی داشتند؛ به ویژه منطقه سند و ساکنان آن که در واقع مابین دو ملت ایران و هند قرار گرفته بودند و معبر ارتباطی این دو تمدن به شمار می آمدند. پس از ورود اسلام به ایران، همچنان رابطه میان دو ملت برقرار بود و آنان به واسطه ایرانیان تازه مسلمان شده، از آموزه های اسلام آگاهی یافته بودند. از طرف دیگر در آن برهه از زمان، نظام کاستی در سند وجود داشت که تحت تأثیر آیین های دین بودا و هندو سختی های بسیاری بر مردم تحمیل می نمود و ورود از یک طبقه اجتماعی به طبقه دیگر را برایشان غیر ممکن ساخته بود. اکثریت مردم سند و هند که از طبقه شودراها بودند، هرگز در ساختار طبقاتی جامعه برهمنی موقعیت و مرتبه خاصی نداشتند. از دیدگاه طبقات بالاتر، افراد این طبقه ناپاک و نجس بودند. همچنین نه تنها حق ورود به معابد و جایگاه های خاص طبقات بالاتر را نداشتند، بلکه حضور و دیدارشان نیز نامطلوب و نامبارک تلقی می شد و طبعاً از کلیه حقوق انسانی محروم و حتی از حد بردگان نیز فروتر بودند. بی شک در چنین جامعه ای اصل مساوات و اخوت اسلامی جاذبه ای بسیار نیرومند داشت و شنیده های مردم سند آنان را به دین اسلام ترغیب می کرد. با گسترش فتوحات در زمان امویان دامنه لشکرکشی های فاتحان مسلمان به سند رسید. محمد بن قاسم از طرف حجاج بن یوسف ثقفی در زمان ولید بن عبدالملک به عنوان فرمانده سپاه منصوب شد. وی در طی چندین سال و پس از فتوحات بسیار، سراسر حوزه سند را به تصرف اسلام در آورد. اگرچه در ابتدا او با لشکرکشی و از طریق جنگ و خونریزی به شهرها وارد می شد، اما پس از مدتی برخورد خشونت آمیز را کنار گذاشت و در مقابل گرفتن جزیه به بومیان امان می داد و از ویران کردن آتشکده هایشان صرف نظر نمود. چرا که اسلام در زندگی اجتماعی، برابری و آزادی را تبلیغ می کرد و توجهی به نژاد یا طبقه اجتماعی افراد نداشت و مردم با فراغ بال به پذیرش دین جدید تن در می دادند. همچنین در این راه نباید نقش بازرگانان و علماء و صوفیان را نادیده گرفت که با سعی وافر خود و در زندگی روزمره با مردم بومی، تعالیم اسلام را با زبانی ساده و به گونه ای عملی آموزش می دادند. در رساله حاضر هدف برآن است که استنادات تاریخی مباحث مطرح شده به روش توصیفی – تحلیلی مطرح گردد و نقش و اهمیت هریک در پذیرش اسلام از سوی مردمان منطقه سند مشخص شود. در همین راستا پس از جمع آوری اطلاعات از کتب و منابع گوناگون به روش کتابخانه ای به تحلیل و بررسی داده ها پرداخته شده است. واژگان کلیدی: سند، اسلام، فتوحات، امریان، ایران، ساسانیان.