اوضاع فکری شیعیان از آغاز غیبت کبری تا پایان قرن چهارم هجری با تاکید بر حوزه قم و ری

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایران و حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز سیاسی و درک ضرورت تدوین کتب حدیثی شیعه به صورت یکدست به تألیف مهمترین کتب حدیثی مبادرت می ورزند. کتبی که در پرتو رحلات حدیثی بسیار علما و دانشمندان و مناظرات و مباحثات متعدد باصاحبنظران سایر فرق ومذاهب نگاشته می شوند.در این راه موانع متعدد و مختلف پیش روی علمای شیعی جزء به اقتدار هر چه بیشتر ایشان نمی انجامد، تحیر و حیرت مردم پیرامون اصل غیبت و حواشی آن، بروز دهها فرقه مختلف میان شیعیان و فشار اهل سنت بر ایشان، بروز مسائل مستحدثه فقهی، کلامی و حدیثی در حوزه های فردی و اجتماعی برخی از این موانع و سختی ها است. مجاهدت علمای شیعه در شهرهای مهم علمی آن زمان یعنی قم وری و بغداد به افزایش این اقتدار علمی می افزاید. حضور عالمانی مثل شیخ صدوق صاحب کتاب ارزشمند من لایحضر الفقیه و مرحوم کلینی صاحب اثر بی بدیل اصول کافی در این برهه در کنار صدها فقیه و محدث دیگر موجب مدرسه حدیثی قم وری می شود. یکدست بودن مذهب شیعه در قم فضای رشد علوم اسلامی و تدوین احادیث ائمه را فراهم می کند. حضور خاندان های شیعی در قم میل مهاجرت سایر علما از سرتا سر بلاد اسلامی به این شهر را بر می انگیزد. ری نیز در پرتو حمایت دستگاه حاکمیت و بویژه زمان حاکمیت صاحب بن عباد وزیر بویهی علما و دانشمندان شیعه توانستند فضای غالب بر مدرسه فقهی و حدیثی ری را به خود اختصاص بدهند و این شور علمی که در پرتو تأثیر پذیری و ارتباط تنگاتنگ علمی با مدرسه حدیثی قم به وجود آمده بود، جاذبه ای فوق العاده برای رحلات حدیثی دانشمندان به این شهر بود. حدیث-ری-شیعه-غیبت کبری-فقه-قرن چهار هجری-قم