بررسی اندیشه اتحاد اسلامی و بازتاب آن در شعر معاصر

یکی از مهم ترین ویژگی های شعر دور? مشروطه، تفاوت و نوع بینش شاعران نسبت به واقعیت های موجود است که منجر به خلق مضامین جدید شده است و به طور کلّی شعر را به سمت واقع گرایی سوق می دهد. یکی از موضوعات اصلی در شعر فارسی در عصر مشروطه «وحدت اسلامی» است که بخشی از مضامین و مفاهیم شعری این دوره را به خود اختصاص داده است. اما به وضوح می توان ابراز داشت که بسیاری از مفاهیم واقع گرای اشعار این دوره چون آزادی، وطن پرستی و مسائل سیاسی و اجتماعی دیگر به نوعی می خواهند مفهوم وحدت گرایی و همبستگی را در اذهان به خلجان وادارند. مسأل? وحدت اسلامی که از مضامین نوین شعر و ادب پارسی است، از همان اولین سال های مشروطه مورد توجه بسیاری از شاعران، نویسندگان و علمای این دوره قرار گرفت. در این پژوهش که عنوان آن «بررسی اندیش? اتّحاد اسلامی و بازتاب آن در شعر مشروطه و معاصر» است، ضمن بررسی و تحلیل افکار و اندشیه های سیّدجمال الدین اسد آبادی که در دنیای اسلام به عنوان آغازگر موضوع اندیش? اتّحاد اسلامی شناخته شده است، سعی می کنیم که مفهوم و اهداف و انگیزه های تشکیل اندیش? وحدت اسلامی را در شعر گروهی از شاعران دور? مشروطه و پهلوی اول بررسی کنیم، از جمله این شاعرانند: اقبال لاهوری- شاعر هندوستانی که بیشتر مضامین او با بن مایه های وحدت گرایی است-، محمدتقی بهار، ادیب الممالک فراهانی، سیّداشرف الدین گیلانی، لاهوتی، عارف، وحید دستگردی و دیگر شاعران آن دوره، شاعرانی هستند که می توان در اشعارشان مصادیقی از این گونه اشعار یافت. اشعار وطنی با مضامین و مفاهیم وحدت گرا زمانی اوج گرفت که کشورهای اسلامی از جمله دولت و ملت ایران در نهایت ضعف و سستی به سر می بردند. از هم پاشیدگی اقتصادی، سیاسی، فساد اخلاقی، بی کفایتی مسئولان و خلاصه از دست رفتن میهن، وجود شاعر را آزرده کرده، در نتیجه شاعر را دستخوش هیجانات و تحولات درونی کرد و باعث شد که آن ها درد و رنج درونی خود را در قالب اشعاری موثر و دلکش که خون و عِرق میهنی و وطن پرستی را به جوش می آورد، بسرایند. بنابراین در این بررسی ها دیدگاه ها و اهداف شاعران دربار? وحدت اسلامی و بیداری مسلمانان کشورهای اسلامی و همچنین فنون و آرایه هایی که برای بیان اندیشه های خود از آن ها بهره جسته اند بررسی شده است. کلمات کلیدی: اتّحاد اسلامی، شعر دور? مشروطه و پهلوی اول، ادبیات معاصر، شعر سیاسی