آنالیز رخساره های فورانی مخروط های آتشفشانی منطقه ی سرایجوق- قزل قیه، شمال قروه، غرب ایران

چکیده سری مخروط های آتشفشانی جوان شمال قروه (7 عدد) در داخل پهنه ی دگرگونی سنندج-سیرجان و در راستایی به موازات آن و نیز پهنه ی آتشفشانی ارومیه دختر قرار دارند. این آتشفشان ها از نظر چینه شناسی به ترتیب از رخساره های نهشته های آذرآواری جریانی در قسمت پایین، نهشته های اسکوری در وسط و روانه های بازالتی در قسمت بالا تشکیل شده اند. ساختار مخروط ها که گویای فعّالیّت استرومبولین این آتشفشان ها است، تقریباً به طور یکنواخت از اسکوری و بمب های آتشفشانی و روانه گدازه های بازالتی پرحفره حاوی کانی های فرومنیزیم آب دار (هورنبلند، بیوتیت و آپاتیت) و بی آب (الیوین و کلینوپیروکسن) و مقادیر بسیار کمی پلاژیوکلاز (به صورت میکرولیت های زمینه) ساخته شده است. در داخل محصولات فورانی این مراکز علاوه بر انواع بمب و پرتابه، دو گروه آنکلاو به چشم می خورد. گروه اول ماهیّت فلسیک داشته و قطعاتی از پی سنگ گنیسی منطقه هستند که طی مراحل آغازین فعالیّت آتشفشان در داخل آشیانه ی ماگمایی ریزش کرده اند. گروه دوم آنکلاوهای مافیک اند. تشابه ویژگی های شیمیایی و پتروگرافیکی این آنکلاوها و سنگ های آتشفشانی میزبان، حاکی از وجود ارتباط ژنتیکی میان آن هاست، به نحوی که می توان گفت این آنکلاوها، کومولاها یا لخته هایی از ماگمای میزبان محسوب می شوند که در پی فعّالیّت انفجاری متلاشی شده و همراه با محصولات فوران به هوا پرتاب و سپس در اطراف دهانه نهشته شده اند. ژئوترموبارومتری آنکلاوهای مافیک در این مراکز، دما و فشاری به ترتیب در حدود °c 975-927 و gpa 4/0-2/0 برای الیوین بیوتیتیت ها، °c 1023-972 و gpa 6/0-4/0 برای آپاتیت-پیروکسن-هورنبلندیت ها و °c 1100-1000 و gpa 8/0-6/0 برای آپاتیت-هورنبلندیت ها را به دست می دهند. ضمناً تلفیق بررسی های رخساره ای و شیمیایی ، 5 مرحله آتشفشانی را برای آن ها پیش بینی می کند: 1) تشکیل مخازن ماگمایی در پوسته ی قارّه ای، 2) تبلور و ته نشینی لخته های(کومولاهای) کانی های مافیک، 3) تشکیل ستون های فورانی و خروج روانه های پامیسی(ایگنیمبریت ها) 4) ریزش ستون فورانی و سقوط اسکوری ها و 5) خروج آرام روانه گدازه های بازیک. نتایج بررسی های ژئوشیمیایی محصولات آتشفشانی این مراکز، مبیّن آن است که منشأ ماگما در مراکز آتشفشانی مورد مطالعه یک منبع گوشته ای غنی شده زیر لیتوسفر قارّه ای (گوشته ی متاسوماتیسم شده) در زون فرورانش می باشد. این مذاب های گوشته ای والد توسط سیّال ها و یا مذاب های حاصل از ورقه ی در حال فرورانش غنی سازی شده و طی صعود با موادّ پوسته ی قارّه ای آلایش یافته اند (فرآیند afc).