نظریه رکن رابع در دوران غیبت امام عصر (عج) از دیدگاه شیخیه

مدرسه شیخیه یکی از مدارس کلامی شیعه اثناعشری به شمار می رود که توسط شیخ احمد احسائی در قرن دوازده هجری بنا نهاده شد. تعالیم شیخ احسائی پس از مرگ او و جانشین اصلی اش سید کاظم رشتی در چهار مسیر ادامه یافت. مدرسه کرمان، مدرسه تبریز و مدرسه همدان و جریان بابیه نخستین. یکی از موضوعاتی که با نام مدرسه شیخیه گره خورده است، بحث رکن رابع ایمان است که چهار مدرسه فوق الذکر در مورد اصل و جزئیات آن نظر واحدی ندارند. رساله حاضر با مطالعه آثار مشایخ شیخیه در چهار مدرسه فوق الذکر سیر تطور این نظریه را پی می گیرد و نشان می دهد برای فهم صحیح تطورات این نظریه باید بین بُعد نظری آن با بُعد مصداقی اش تفکیک کرد. در بخش نظری به تفصیل ادله باورمندان و منکران این نظریه در بین شیخیان مطرح شده و نسبت آن با تئوری وحدت ناطق تبیین شده است. در بخش مصداقی نیز با احصاء گزارش های گوناگون مدارس چهارگانه فوق، کوشیده شده در مورد جایگاه و ادّعای مشایخ مدرسه شیخیه (به خصوص: شیخ احسائی و سید رشتی) در نگاه اتباعشان قضاوت شود. نظریه رکن رابع به عنوان اثبات کننده وجود وسائط میان معصومین علیهم السلام با سائر مردم، علاوه بر بُعد کلامی از لحاظ تاریخی نیز می تواند به فهم بهتر برخی وقایع تاریخی دوران قاجار تا دوران معاصر کمک کند. لذا با زاویه دید تاریخی نیز به تحلیل تطورات آن به ویژه ارتباط آن با جریان بابیت پرداخته شده است.