ارزیابی خطر، خسارت و مدیریت زمین لغزش (مطالعه موردی: آبخیز زیارت، استان گلستان)

در این تحقیق کارآیی 3 مدل آماری: lnrf، رگرسیون چندمتغیره لجستیک (مدل های کمی) و ahp (نیمه کمی) در حوضه آبخیز زیارت مورد مقایسه قرار گرفت تا براساس نقشه خطر زمین لغزش مدل برتر، نقشه خسارت تهیه و برنامه مدیریتی مناسب ارائه گردد. بدین منظور زمین لغزش های موجود در حوضه بر اساس تیپ و مساحت آنها با بازدید میدانی و دستگاه موقعیت یاب جهانی (gps) ، تفسیر چشمی تصاویر ماهواره ای tmو irs، اطلاعات محلی و منابع موجود ثبت و با توجه به مرور منابع و آزمون آماری تحلیل عامل ها 10 عامل کلیدی و موثر شامل ارتفاع، شیب، جهت، سنگ شناسی، خاک، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، کاربری اراضی و میزان بارش انتخاب گردید. پتانسیل خطر زمین لغزش حوضه با تهیه لایه های اطلاعاتی و اجزای مدل ها در محیط arcgis نقشه بندی گردید. تفاوت بین کلاس های خطر مدل ها با آزمون کای اسکوئر، میزان توافق نقشه های خطر با شاخص کاپا و ارزیابی صحت مدل ها با شاخص های جمع کیفیت (qs)، شاخص تراکم (dr)، roc و دقت نتایج پیش بینی شده (p) مقایسه گردید. نقشه خسارت با ترکیب نقشه های شدت خطر، فراوانی عناصر و درجه آسیب پذیری عناصر براساس معادله ریسک تهیه شد. عدد مدیریت با سه معیار وزنی تیپ، شدت خطر و خسارت محاسبه و برنامه مدیریت زمین لغزش نیز در 2 سناریوی حالت عادی و بحرانی و در قالب 5 استراتژی مدیریتی: بدون برنامه مدیریتی، سازش با خسارت جزئی، سازش بدون تحمل خسارت، اجتناب از خطر و اقدامات کنترلی ارائه گردید. نتایج نشان داد که در تمامی مدل ها مقدار کای اسکوئر محاسبه شده در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بوده و تفکیک بالایی بین کلاس های خطر وجود دارد و همچنین شاخص کاپا بین صفر تا 4/0 متغیر بوده که نماینده تطابق کم بین آنها است. مدل آماری چند متغیره رگرسیون لجیستیک با qs برابر با 223/2، p برابر با 4/84 درصد و roc برابر با 86 درصد به عنوان مدل برتر برای حوضه انتخاب گردید. 34/9 درصد از سطح حوضه مورد تحقیق در کلاس خطر زیاد (iv) و 28/4 درصد در کلاس خطر خیلی زیاد (v) و 08/5 درصد در کلاس خسارت زیاد (iv) و 96/3 درصد در کلاس خسارت خیلی زیاد (v) قرار دارد. کل خسارت ریالی حوضه آبخیز زیارت حدود 671 میلیارد تومان برآورد گردید. در سناریوهای حالت عادی و بحرانی به ترتیب 78/8 و 22/9 درصد از سطح این حوضه آبخیز نیازمند برنامه مدیریتی اقدامات کنترلی، 56/47 و 52/11 درصد در محدوده اعمال برنامه مدیریتی اجتناب از خطر، 05/8 و 28/14 درصد در برنامه سازش بدون تحمل خسارت، 21/8 و 45/60 درصد در برنامه سازش با تحمل خسارت جزئی و 47/27 و55/4 درصد در گزینه بدون برنامه قرار دارد. در 2 سناریو مقدار تفاوت فراوانی اقدامات در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بوده و تفکیک مناسبی بین کلاس های برنامه مدیریت زمین لغزش وجود دارد و شاخص کاپا بین نقشه های برنامه مدیریت دو سناریو حدود 02/0 بوده که کمترین آن مربوط به کلاس 4 برنامه مدیریت با 31/0- می باشد.