شخصیت تفسیری حضرت امام علی (ع) از دیدگاه فریقین

آغاز شکل گیری دانش تفسیر قرآن به زمان پیامبر اسلام( بازمی گردد که خود آن حضرت جمعی از صحابه را در این زمینه تربیت نمود؛ بعد از ایشان، صحابه بزرگ عهده دار تفسیر قرآن بوده اند، که از میان آن ها امام علی( به عنوان سرآمد مفسران قرآن، ابن مسعود، ابی بن کعب و ابن عباس از شهرت بیشتری برخوردار گردیدند؛ علمای اهل سنت درباره امیرالمومنین در حوزه تفسیر قرآن کریم، از تعبیراتی استفاده کرده اند که نشان می دهد آن حضرت را به عنوان آگاه ترین صحابه به جایگاه و شأن نزول آیات، و دارای بیشترین روایات تفسیری در میان خلفا پذیرفته اند. شواهد و دلایل بسیاری در قرآن، کلام پیامبر(، کلام امام علی و سخنان اهل بیت( بر شخصیت بزرگ تفسیری امام علی( وجود دارد. همچنین صحابه و تابعان نیز او را شخصیتی تفسیری و آگاه ترین فرد به قرآن نامیده اند. ابن مسعود، ابی بن کعب و ابن عباس خود از شاگردان مکتب تفسیری علوی به شمار می روند. در این راستا، بسیاری از مفسران فریقین در کتب تفسیری خود از سخنان امام علی( استفاده کرده، و در مواقع بسیاری نیز این کلمات را شاهدی بر گفته های خود قرار داده اند. پژوهش حاضر در یک بررسی گسترده از سوره حمد تا سوره شوری این موضوع را کاوش نموده و موارد بسیاری به دست آورده است که نشان می دهد این مفسران به صورت مشترک از سخنان آن حضرت استفاده نموده و به نتایج مشترکی نیز دست یافته اند، و در واقع سخنان امام علی( در رأی تفسیری آنان موثر بوده است. برخی از این یافته ها به شرح زیر است: جهر به بسم الله از ضروریات است؛ سوره حمد در نماز لازم است؛ شخص احتجاج کننده با حضرت ابراهیم، نمرود بن کنعان بوده است؛ بهترین امت، امت پیامبر است که از امتیازات آن حضرت به شمار می رود؛ حکم حاکم شرع و قاضی، لازم الاتباع است؛ حج اکبر همان روز قربانی است؛ مراد از شاهد در قرآن، پیامبر بوده و مراد از بینه امام علی است.