واکنش ارقام طالبی به کشت بافت از لحاظ اندام زایی و جنین زایی سوماتیکی

طالبی با نام علمیcucumis melo l.)) یکی از محصولات با ارزش در اکثر کشورهای جهان می باشد. طالبی ها، گیاهان باغی دگرگشن با اهمیت اقتصادی فراوان اند که کشت آن ها در نقاط مختلف کشور متداول است. این سبزی به دلیل وجود قند، ویتامین ها ، موادمعدنی و آنتی اکسیدان ها به یک ماده سودمندی در برنامه تغذیه ای تبدیل شده است. در طالبی به دلیل وجود ویژگی های هتروزیگوستی بالا و محدودیت در روش های به نژادی متداول، کاربرد فنون سلولی و ملکولی ضرورت پیدا کرده است. بنابراین، نیاز به روش های مختلف کشت بافت جهت کاربردی شدن فنون مولکولی احساس می شود. گسترش رقم های اصلاح شده غیربومی و افزایش فرسایش ژنتیکی رقم های بومی در سال های اخیر خطر نابودی این محصول مهم که قدمت تاریخی سه هزار ساله در ایران دارد را پرنگ تر نموده است. بنابراین استفاده از تکنیک های ریزازدیادی برای تکثیر طالبی در سطح زیاد، ضروری است. اندام زایی مستقیم و جنین زایی سوماتیکی از روش های مورد استفاده جهت باززایی گیاه می باشد. به این منظور در این تحقیق شرایط مطلوب جهت اندام زایی مستقیم از ریزنمونه های کوتیلدون، برگ و ریشه چه در سه ژنوتیپ طالبی اصفهان، گرمک بومی اصفهان و گرگر بومی ایلام بررسی شد. جداکشت های مختلف بر روی محیط موراشیگ و اسکوک (ms) حاوی غلظت های مختلف بنزیل آدنین ba)) قرار داده شد و واکنش ریزنمونه های این ژنوتیپ ها مورد بررسی قرارگرفت. از میان ریزنمونه های کوتیلدون، برگ و ریشه چه، ریزنمونه ی ریشه چه در هیچ محیطی قادر به باززایی نبود. کشت قطعات کوتیلدون پتانسیل بالایی در محیط ms و در حضور ba نشان داد، بیشترین درصد القای شاخه در غلظت1میلی گرم درلیتر ba مشاهده شد که به منظور ریشه دار شدن ساقه های القا شده در حضور ba از غلظت 5/0میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (naa) استفاده شد. بیشترین القای شاخه، 5/2 شاخه به ازای هر نمونه کشت شده در محیط 1میلی گرم در لیتر ba در ژنوتیپ طالبی اصفهان رخ داد. بیشترین میزان طول ساقه و تعداد برگ از قطعه کوتیلدون در حضور 1میلی گرم در لیتر ba به دست آمد. میزان باززایی ساقه از ریزنمونه های برگ بسیار کم بود و این در حالی بود که بیشترین میزان تعداد شاخه به ازای نمونه از این ریزنمونه ها (0.6 شاخه) حاصل شد. در این ریزنمونه نیز همانند کوتیلدون، بیشترین میزان باززایی در غلظت 1 میلی گرم در لیتر ba حاصل شد. از روش جنین زایی سوماتیکی در طالبی نیز استفاده شد، که به این منظور ریزنمونه ی محورجنینی و قطعات کوتیلدون در حضور غلظت های مختلف توفوردیd) -4و2) در ترکیب با ba بکار برده شد. وجود d-4و2 جهت القای کالوس ضروری شناخته شد. ترکیب 1میلی گرم در لیتر d-4و2 در حضور 5/0 میلی گرم در لیتر ba به طور معنی داری بیشترین میزان جنین زایی را موجب شد. غلظتba در میزان رشد کالوس موثر بود بطوریکه با افزایش غلظت آن از میزان رشد کالوس کاسته شد. رقم طالبی اصفهان در واکنش به اندام زایی و جنین زایی به عنوان ژنوتیپ برتر شناخته شد. همچنین ریزنمونه کوتیلدون نسبت به محور جنینی عکس-العمل بهتری نشان داد. مراحل مختلف رشد جنین شامل مرحله گلبولی، قلبی شکل، اژدری و کوتیلدونی مشاهده شد. ساختارهای غیر معمول شامل کوتیلدون های غیرمعمول و رشد نواحی مریستمی به طور غیرعادی در حین کار مشاهده شد. از انجام این آزمایش نتیجه می شود که ba تنظیم کننده رشد ضروری برای القای ساقه در زیر نمونه های کشت شده طالبی می باشد. غلظت 5/0تا 1 میلی گرم در لیتر ba غلظت مناسبی جهت القای شاخساره بود و به نظر می رسد با افزایش غلظت آن از 1 به 5/1 میلی-گرم در لیتر، کاهشی در القای شاخساره و طول ساقه رخ دهد. جهت القای جنین سوماتیکی نیز استفاده از هورمونd-4و2 ضروری است و میزان 1 میلی گرم در لیتر آن در ترکیب با ba بهترین نتیجه را داشته است. در مطالعه حاضر عوامل ژنوتیپ، ریزنمونه و تنظیم کنندههای رشد تاثیر بارزی در واکنش به کشت بافت ( اندام زایی و جنین زایی) داشته اند.