تأثیر نوع و مدیریت های مختلف بقایای گیاهی بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک

مدیریت صحیح بقایای گیاهی یکی از جنبه های مهم حفاظت خاک است که نقش اساسی در تغییر ویژگی های خاک و تولید محصول دارد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع و مدیریت های مختلف بقایای گیاهی بر برخی ویژگی های خاک در شرایط مزرعه ای انجام شد. به این منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار، سه تکرار و دو نوع بقایا (کاه و کلش جو و بقایای یونجه) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 1) مخلوط یک درصد جرمی بقایا با خاک، 2) مخلوط نیم درصد جرمی بقایا با خاک، 3) گذاشتن بقایا در سطح خاک به نسبت یک درصد، 4) سوزاندن و 5) شاهد بود. پس از گذشت نه ماه، نمونه برداری از عمق صفر تا 20 سانتی متر خاک صورت گرفت و همزمان شدت نفوذ آب در خاک به روش رینگ های مضاعف اندازه گیری شد. نتایج بررسی ویژگی های شیمیایی حاکی از آن بود که از بین همه تیمارها، سوزاندن بقایای یونجه، بیشترین میزان افزایش ec (20 درصد)، ph (6/9 درصد)، فسفر قابل جذب (3/84 درصد) و آهک ( 28 درصد) را نسبت به تیمار شاهد به دنبال داشت. تیمارهای مخلوط یک درصد بقایای یونجه و سوزاندن کاه و کلش به ترتیب باعث افزایش 97 و 74 درصدی پتاسیم و کلر محلول گردید. به علاوه، تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو، بیشترین میزان افزایش کربن آلی (3/82 درصد) نسبت به شاهد را نتیجه داد. در مورد ویژگی های فیزیکی نیز تیمار مخلوط یک درصد، بیشترین افزایش تخلخل کل (36 درصد)، شدت نفوذ نهایی (5/60 درصد)، وتخلخل تهویه ای (44 درصد) را نسبت به شاهد ایجاد نمود در حالی که تیمار یاد شده بیشترین میزان کاهش (3/46 درصد) را برای جرم مخصوص ظاهری نسبت به تیمار شاهد به دنبال داشت. تیمار مخلوط یک درصد بقایا، افزایش 5/69 و 5/12درصدی را به ترتیب برای نقطه پژمردگی دائم و آب قابل دسترس نسبت به شاهد نشان داد. در نتایج توزیع اندازه ذرات، شاخص dg (میانگین هندسی اندازه ذرات)، بیشترین میزان افزایش (93 درصد) نسبت به شاهد را در اثر تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو نشان داد. مخلوط یک و نیم درصد و گذاشتن سطحی بقایا، بیشترین سهم از توزیع اندازه منافذ مربوط به کلاس اندازه بزرگتر از 10 میکرومتر را نتیجه داد. یافته های این پژوهش روشن ساخت که در مجموع، مخلوط کردن بقایا با خاک و نگهداری آن ها به عنوان مطلوب ترین روش های مدیریتی برای دستیابی به کیفیت مطلوب و پایدار خاک ضروری است.