پهنه بندی اولیه پتانسیل آلودگی خاک در استان مازندران

در این مطالعه پهنه بندی پتانسیل آلودگی خاک استان مازندران از نظر 11 عنصر شامل:ni, cu, cr, co, as, hg, cd, v, pb, zn, mo که از لحاظ تاثیر در محیط زیست بیشترین خطر را برای موجودات زنده می توانند ایجاد کنند صورت گرفت. در ابتدا این عناصر با توجه به شباهت در رفتار ژئوشیمیایی و ژنز یکسان تقسیم بندی شدند. عناصر نیکل، کروم، مس و وانادیوم به دلیل پاراژنز بودن با هم در یک گروه و آرسنیک و جیوه و همینطورعناصر سرب و روی نیز بدلیل داشتن ژنز یکسان در یک رده قرار گرفتند. مولیبدن، کبالت و کادمیوم نیز با توجه به همین اصل در یک رده جای داده شدند و نقشه های پهنه بندی برای هر یکاز این گروه عناصر ترسیم شد. سپس معیارهای اصلی تاثیرگذار بر حضور این عناصر شناسایی شدند و در محیط gis تبدیل به لایه های رقومی شده و طبقه بندی برای هر یک انجام گرفت. در این مطالعه برای کسب نتیجه بهتر همزمان با استفاده از gis و fahp (fuzzy analytic hierarchy process) که از روش های نوین در امر پتانسیل یابی می باشد استفاده شد. وزن دهی به هر یک از معیارها با توجه به نقشی که در تولید هر یک از عناصر داشتند با استفاده از فرایند سلسله مراتب تحلیلی صورت پذیرفت. بعضی از معیارها که خود دارای زیرمعیارهایی نیز بودند، با انجام مقایسات دودویی وزن دهی شده و این وزن ها پس از نرمال سازی به لایه مورد نظر اعمال شدند. در نهایت تمامی لایه های اطلاعاتی با استاندارد شدن در محیط فازی و تبدیل شدن به بازه ای بین صفر و یک، آماده تلفیق شدند. از عملگر گامای فازی برای تلفیق لایه های اطلاعاتی استفاده شد و استان از نظر آلودگی به فلزات سنگین به مناطق مختلف تقسیم بندی گردید. با توجه به نقشه های نهایی بدست آمده حاصل از تلفیق لایه ها، عناصر سرب و روی در بخش های شمالی استان و منطبق بر مناطق کشاورزی آبی، تراکم جاده ها، شهر نشینی و بیشترین بارش، در محدوده ی آلودگی زیاد قرار داشتند و در سایر مناطق از پتانسیل آلایندگی کمتری برخوردار بودند. نقشه بدست آمده حاصل از پهنه بندی عناصر آرسنیک و جیوه نمایانگر پتانسیل بالای این دو عنصر در بخش های مرکزی و غربی استان می باشد که علت این امر را می توان در لایه های اطلاعاتی موثر بر حضور این دو عنصر در محیط دانست. این محدوده از استان بیشتر تحت تاثیر بار آلودگی معادن، محل های دفن زباله و شهرک های صنعتی قرار داشته است. همچنین نقش سنگ بستر در این محدوده که متشکل از شیل- آهک و واحدهای زغالی سازند شمشک می باشد و پتانسیل بالایی در تولید این دو عنصر دارند را نباید نادیده گرفت.طبق ارزیابی انجام شده نسبت به پهنه بندی آلودگی خاک به عناصر مولیبدن، کبالت و کادمیوم، بخش های مرکزی و غرب استان آلودگی بالایی را نشان می دهند. این مناطق با تمرکز معادن استان چه فلزی و چه معادن فعال زغالسنگی تطابق بیشتری دارد. واحدهای زمین شناسی نیز در این بخش بر تمرکز این عناصر در محیط بسیار حائز اهمیت هستند. عناصر نیکل، کروم، مس و وانادیوم در بخش های غربی تا شمالی استان آلودگی بالا نشان می دهند.این بخش ها بیشتر با فعالیت معادن هم خوانی داشته و همچنین تاثیر صنعت و محل های دفن زباله نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین کاربری زمین و وجود مراکز شهری نیز در افزایش این عناصر در محیط بی تاثیر نبوده و نقش مهمی را ایفا می کند.