تعیین مناسب ترین ترکیب هورمونی جهت کشت جنین، ریزازدیادی و کالوس زایی گیاه دارویی چویل (ferulago angulata b.)

چویل با نام علمی ferulago angulata b. از گیاهان دارویی مهم و متعلق به خانواده چتریان می باشد که بوسیله بذر تکثیر می شود، اما خواب بذر، عامل محدود کننده ای در تکثیر این گیاه است. جهت غلبه بر خواب بذر، ریزازدیادی و پینه زایی گیاه چویل، پژوهشی در چند آزمایش در سال 1391 در آزمایشگاه مرکزی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا درآمد. در آزمایش اول، تاثیر غلظت های مختلف محیط کشت ms شاملms کامل،ms 2/1، ms4/1و ms8/1 بر کشت جنین و بذر مورد آزمایش قرار گرفتند. این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. در آزمایش دوم، تاثیر تنظیم کننده های مختلف رشد شامل ترکیب هورمون های bap و iba هرکدام در 4 سطح (5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر)، هورمون های naa و kin هرکدام در 4 سطح (5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) و تیمار شاهد (محیط کشت ms4/1) بر روی رشد و نمو جنین در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار بررسی شدند. در آزمایش سوم (ریزازدیادی) که با استفاده از ریزنمونه های طبیعی (گره و جوانه انتهایی) و ریزنمونه های حاصل از کشت جنین (یقه و جوانه انتهایی) صورت گرفت، تیمارهای ساقه زایی با هورمون های bap در4 سطح ( 0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) و هورمونnaa در 4 سطح (0، 05/0، 1/0 و 15/0 میلی گرم در لیتر) و تیمارهای ریشه زایی با استفاده از اکسین های iba در 4 سطح (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر) و naa در 4 سطح (0، 25/0، 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر) در محیط کشت msکامل مورد آزمایش قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. در آزمایش چهارم، جهت تعیین مناسب ترین نوع ریزنمونه و ترکیب هورمونی پینه زایی، آزمایشی با استفاده از ریزنمونه های طبیعی (گره و ساقه) و ریزنمونه های حاصل از کشت جنین (ریشه، ساقه و برگ) همراه با جنین برش خورده در تیمارهای هورمونیnaa همراه با bap هر کدام در پنج سطح (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) و هم چنین 2,4-d در پنج سطح (0، 1، 2، 3 و 4 میلی گرم در لیتر) همراه با bap در پنج سطح (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) مورد بررسی و آزمایش قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید. نتایج حاصل از آزمایش اول نشان داد که کشت جنین روش مناسبی جهت شکستن خواب بذر چویل می باشد و علاوه بر این، گیاهچه های تولید شده، در محیط کشت ms4/1 تقریباً از نظر تمام صفات مورد بررسی نسبت به سایر محیط کشت ها برتری نشان داد. با بررسی نتایج حاصل از آزمایش دوم مشخص شد که اضافه کردن هورمون های اکسین و سیتوکینین به محیط کشت جنین، نه تنها منجر به بهبود رشد و نمو نگردید، بلکه اختلال در رشد و نمو جنین و ایجاد ناهنجاری های ساختاری را به دنبال داشت. نتایج حاصل از آزمایش سوم نشان داد که استفاده از ریزنمونه های طبیعی جهت ریزازدیادی این گیاه در شرایط درون شیشه ای مناسب نیست. از بین ریزنمونه های حاصل از کشت جنین نیز، ریزنمونه یقه در ترکیب هورمونی 2 میلی گرم در لیتر bap همراه با 15/0 میلی گرم در لیتر naa از نظر تمام صفات اندازه گیری شده بهترین نتیجه را جهت ساقه زایی این گیاه نشان داد. در تیمارهای ریشه زایی نیز، فقط اکسین iba به میزان 5/0 میلی گرم در لیتر منجر به تشکیل ریشه شد. نتایج حاصل از آزمایش چهارم نشان داد که استفاده از ریزنمونه های طبیعی جهت پینه زایی مناسب نبود. اما نتایج ریزنمونه های حاصل از کشت جنین و جنین برش خورده در تیمارهای هورمونی naa همراه با bap حاکی از این بود که ریزنمونه ریشه در تمام غلظت های naa صرفنظر از غلظت های مختلف bap موثر بود. همچنین در تیمارهای هورمونی 2,4-d همراه با bap نیز، ریزنمونه ریشه در ترکیب هورمونی 1 میلی گرم در لیتر 2,4-d همراه با 5/1 میلی گرم در لیتر bap مناسب ترین ریزنمونه و ترکیب هورمونی بودند.