بررسی روش ها و استراتژی های سیاسی ـ فرهنگی میرزا ملکم خان ناظم الدوله

چکیده ملکم خان نظام الدوله یکی از تاثیرگذارترین روشنفکران عصر ناصری به شمار می آید. شخصیت فکری و سیاسی او تلفیقی از نظام فکری دو شخصیت هم عصرش، مستشاراالدوله و آخوند زاده بود که از نظر او راه افراط و تفریط را پیموده بودند. از این رو در کار خود شکست خورده بودند و قابلیت اثربخشی مناسبی، در عمق فکری نخبگان حاکم و مردم زمانه خود نداشتند. لذا او سعی داشت با رفع کاستی های متدولوژیک آنان و به کارگیری اسلوب و روش های خاص خود برای اثرگذاری بر نخبگان و مردم مسلمان ایران، رفرمی را رقم بزند که فکر می کرد هم عصرانش در انجام آن موفق نبوده اند. در این رساله با استفاده از چارچوب نظری دکترینولوژی و از منظر رویکرد دکترینال، به مطالعه رفرم سیاسی ـ فرهنگی مورد نظر ملکم خان ناظم الدوله مبادرت می شود تا مدلی که یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین، سرلوحه اقدامات خویش قرار می داد، به گونه ای تبیین شود که بتوان تکرار آن را در مقاطع دیگر مشاهده نمود. بررسی شخصیت و تاکتیک ها و استراتژی این شخص در زمینه های سیاسی و فرهنگی در عهد ناصری می تواند به عنوان آینه ای پیش روی همگان بویژه نخبگان جامعه سیاسی، که متشکل از فرماندهان و افسران جنگ نرم می باشند، قرار گیرد تا از هرگونه فریفتگی در مقابل رنگ و لعاب ظاهرالصلاح چنین افرادی مصون بماند و با بصیرت لازم، ماهیت اصلی آنان را تشخیص دهند. واژگان کلیدی: مشروطه، عصر ناصری، روشنفکری، میرزا ملکم خان ناظم الدوله، رویکرد دکترینال، پروتستانتیسم اسلامی.