مفهوم وطن در شعر منتخب شعرای معاصر (نیما یوشیج، محمدحسین شهریار، مهدی حمیدی شیرازی، فریدون تولّلی، فریدون مشیری، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری)

چکیده ادبیات از دیرباز آیینه تمام نمای احساسات و عواطف بشر بوده است. در این میان "وطن" یکی از مسائلی است که از دیرباز ذهن شاعران را به خود مشغول داشته و احساسات آنان را در سرایش اشعار وطنی برانگیخته است. گرچه مفهوم وطن در هر دوره ای بسته به شرایط اجتماعی، سیاسی و اقلیمی و تحت تأثیر مسائلی چون جنگ، تجاوز بیگانگان، رواج یک آرمان، عقیده یا مسلک در دوره ای خاص، جهان بینی هر شاعر و غیره در جلوه های متنوعی نمایان شده اما همواره یکی از دغدغه های ذهنی شاعران بوده و اهمیت و جایگاه آن در مضامین شعر فارسی غیر قابل انکار است. در دوره مشروطه، مفهوم وطن تحت تأثیر ملل اروپایی و با پیدایش مفهوم "هویت" و "فردیت" به یکی از شاخص ترین و پربسامدترین مضامین شعری تبدیل می شود، اما در دوره معاصر (پس از مشروطه) که مقارن با حکومت پهلوی اول و دوم است، تحت تأثیر استبداد و خفقان مسلّط بر جامعه و پناه بردن شاعران به نماد برای بیان اعتراضات و انتقادات سیاسی و اجتماعی کمرنگ می شود، با وجود این همچنان در شعر شاعران با جلوه های متفاوتی نمود پیدا می کند. در این پژوهش برآنیم تا بازتاب "وطن" و جلوه های متنوع آن را در شعر هفت تن از شاعران معاصر «نیما یوشیج»، «محمدحسین شهریار»، «مهدی حمیدی شیرازی»، «فریدون تولّلی»، «فریدون مشیری»، «مهدی اخوان ثالث» و «سهراب سپهری» بررسی نماییم. این جستار شامل سه فصل است که در فصل اول با عنوان «کلیات تحقیق» پس از بیان کلیات پژوهش به ارائه پیشینه ای از مفهوم وطن در شعر فارسی از کهن ترین ایام تا دوره معاصر پرداخته ایم. فصل دوم با عنوان «بررسی اشعار وطنی شعرای منتخب معاصر» شامل اشعار وطنی شاعران مذکور به طور جداگانه و تحلیل و تبیین و طبقه بندی موضوعی این اشعار است. در فصل سوم با عنوان «مقایسه و تحلیل مفهوم وطن در شعر شعرای منتخب» به بررسی و مقایسه مفهوم وطن در شعر شاعران مذکور پرداخته و مفهوم دقیقی از وطن را در شعر این شاعران ارائه نموده ایم. واژه های کلیدی: وطن، شعر وطنی، ادبیات معاصر، ملّی گرایی، منتخب شعرای معاصر